Cái chết của điệp viên Nga

BY: ĐỖ ĐỨC THỐNG

Trong hai tháng 11 và 12.2006, cả thế giới đều bàng hoàng khi nhìn trên truyền hình thấy cựu điệp viên Nga bị đầu độc chết tại Luân Đôn. Câu chuyện bắt đầu từ ngày 1.11.2006, Alexander Litvinenko bị bệnh và được đưa vào nhà thương khám nghiệm. Sau đó ông ta bị kiệt lực, tóc trên đầu rụng hết. Ngày 23.11.2006, các bác sĩ đành bó tay và Litvinenko đã chết trên giường bệnh.

-Litvinenko là ai và tại sao bị đầu độc?
-Ai chủ mưu giết Litvinenko?
-Phóng xạ nguyên tử Polonium 210 là gì?

Để trả lời cho các câu hỏi trên, mời quí độc giả theo dõi các mục dưới đây.

I- LITVINENKO LÀ AI VÀ TẠI SAO BỊ ĐẦU ĐỘC?

Theo báo chí ngoại quốc thì Alexander Litvinenko sinh ngày 4.12.1962, cựu đại tá trong Cục An ninh Liên Bang Nga “F.S.B” (Federal Security Service of the Russian Federation) và từng hoạt động trong cơ quan mật vụ có tên là Ủy Ban An Ninh Quốc Gia K.G.B (Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti = Committee for State Security) thời cực thịnh của đế quốc Sô Viết. Là người cương trực, ông công khai tố cáo cấp trên đã ra lệnh thủ tiêu nhà tỷ phú Boris Berezovsky, gốc Do Thái, với lý do ông này mờ ám trong việc kinh doanh và tiếp xúc với Mafia Chechnya. Nhà tỷ phú đã thoát chết nhiều lần, kể cả vụ xe bị bom nổ vào năm 1994. Boris phải xin tị nạn chính trị tại Anh quốc vào năm 2001.

Vì sự tố cáo có liên quan tới chính quyền, Litvinenko bị bắt bỏ tù một thời gian, sau được thả rồi xin tị nạn chính trị tại Anh quốc vào năm 2000 và hiện đã có quốc tịch Anh. Trong thời gian ở Anh quốc, Litvinenko đã xuất bản hai quyển sách có tựa đề: “Blowing up Russia: Terror from Within” (Nổ tung nước Nga: Khủng bố từ nội bộ) và “Gang from Lubyanka” (Băng đảng từ Lubyanka). Trong sách Litvinenko đề cập tới vụ tổng thống Putin nắm được quyền lực là do một cuộc đảo chính (a Coup d’état) được tổ chức bởi F.S.B. Phe chống TT. Putin cũng tố cáo chiến thuật của F.S.B làm chấn động dân chúng Nga bằng vụ đặt bom nổ tại chung cư nhiều tầng ở Ryazan, Mạc Tư Khoa và một số thành phố khác, nhằm đổ tội cho quân khủng bố Chechnya, rồi lấy lý do chính đáng tấn công Chechnya. Vụ bom nổ này gây cho hơn 300 người chết và cuộc chiến xâm lăng Chechnya lần thứ hai mở màn vào năm 1999.

Theo báo Độc Lập của Anh thuật lại thì Litvinenko có gặp hai người Nga tại khách sạn Luân Đôn vào ngày 1.11.2006, nơi mà trước đó ông cũng đã gặp chuyên viên tình báo người Ý tên là Mario Scaramella tại nhà hàng Sushi (Itsu) của người Nhật. Cuộc khám nghiệm cho biết Mario cũng bị nhiễm xạ, nhưng nhẹ. Trong số hai người Nga này có một người là cựu nhân viên F.S.B và họ đã mời Litvinenko uống nước trà trong khi đàm đạo. Tờ Thời báo Chủ nhật cũng thuật tin này. Sau hôm gặp mặt, Litvinenko bị bệnh nặng. Thận hư, ói mửa liên tục, xương bị phá hủy và bạch huyết cầu không còn đủ để chống lại độc tố. Ban đầu các bác sĩ tại bệnh viện đại học ở Luân đôn cho rằng Litvinenko bị đầu độc bằng chất Thallium, một loại độc dược có tên là sulfide thường dùng để giết chuột hay sulfat (muối acit sulphuric) để giết sâu bọ. Nhưng ngày 24.11.2006, các chuyên gia y tế Anh đã tìm thấy trong nước tiểu có phóng xạ nguyên tử Polonium 210.
Trước khi chết, ngày 21.11.2006, Litvinenko đã viết một bức thư tố cáo TT. Putin đã nhúng tay vào vụ đầu độc này. Litvinenko dùng thư để cám ơn tất cả những ai đã giúp đỡ và ủng hộ trong lúc bệnh hoạn ngặt nghèo. Ông viết rõ trong thư là từ giường bệnh ông có thể nghe tiếng vỗ cánh của thiên thần sự chết (Angel of death). Chúng tôi xin chuyển ý bức thư như sau:
Phần đầu Litvinenko viết cám ơn những người đã giúp đỡ ông gồm: các bác sĩ, y tá đã chăm sóc ông trong thời gian bệnh; cảnh sát đã bảo vệ an ninh cho cá nhân và gia đình ông; chính phủ Anh, công chúng Anh và người vợ thân yêu Marina đã luôn có mặt bên ông. Kế đến ông viết tiếp:
“… Vì thế, tôi nghĩ rằng có thể là lúc để nói một hay hai điều cho người có trách nhiệm về tình trạng hiện nay của tôi. Ông có thể thành công trong việc làm cho tôi im tiếng, nhưng sự im lặng đó có một giá trị. Ông tự chứng tỏ mình man rợ và lạnh lùng như người phê bình thù địch nhất của ông đã tuyên bố. Ông đã tự chứng tỏ mình không tôn trọng sự sống, tự do hoặc bất cứ giá trị văn minh nào. Ông đã tự chứng tỏ mình không xứng đáng trong chức vụ, không xứng đáng được nam và nữ giới văn minh tín nhiệm. Ông có thể thành công làm cho một người im tiếng, nhưng tiếng gào thét phản kháng khắp trên thế giới sẽ vang vọng trong tai ông cho đến hết cuộc đời còn lại của ông, ông Putin ạ.
Xin Chúa tha thứ cho ông về những gì ông đã làm, không chỉ đối với tôi, nhưng cả đối với nước Nga thân yêu và dân tộc này.”
Thư của Litvinenko đã được người bạn thân, Alexander Goldfarb, đọc công khai trên hệ thống truyền hình sau khi ông qua đời.
Qua các dữ kiện nêu trên, người ta nhận thấy Litvinenko bị đầu độc vì các nguyên do sau đây:
-Tiết lộ bí mật của TT. Putin trong kế hoạch đặt bom nổ giết dân mình và đổ tội cho quân khủng bố để tấn công Chechnya lần thứ hai.
-Tiết lộ bí mật của F.S.B trong kế hoạch thủ tiêu nhà tỷ phú Boris Berezovsky.
-Quy trách nhiệm cho F.S.B nhúng tay vào vụ ám sát nữ ký giả Anna Politkovskaya vào ngày 7.10.2006. Sự quy trách này dựa trên tài liệu Litvinenko nhận được ngày 1.11.2006 và lời tuyên bố của ông ta với báo Chechnya vào ngày 16.11.2006. Nữ ký giả này sinh ngày 30.8.1958 tại Mỹ, bị bắn ngay tại nhà ở thủ đô Mạc Tư Khoa vào ngày 7.10.2006. Năm 2004 bà cũng đã bị ám hại bằng nước trà chứa chất độc, nhưng thoát chết.
Năm 2004, Litvinenko đã thoát nạn sau một vụ tấn công bằng chai bom xăng (loại molotovcocktail mà lính Nga dùng trong thế chiến II thay cho lưu đạn tay). Ahmed Sakayev, phát ngôn viên của nhóm kháng chiến Chechnya cũng bị tấn công bằng bom xăng tại tư gia ở Luân Đôn vào ngày 16.10.2006.

II- AI CHỦ MƯU GIẾT LITVINENKO?

Hiện nay có các giả thuyết về cái chết của Litvinenko như sau:

-Kẻ thù hay bạn của TT. Putin gây nên?
- Chính TT. Putin chủ mưu?
- F.S.B nhúng tay?
- Tổ chức Mafia ở St. Petersburg trả thù?
- Boris Berezovsky hay bạn của Litvinenko can dự?

Dĩ nhiên các giả thuyết đưa ra đều có những nguyên do của nó. Ngoài TT. Putin và F.S.B đang nắm quyền lực, có thể ra lệnh cho các nhà bác học chế tạo hoặc cung cấp Polonium; các nhóm đối lập khác cũng có thể mua Polonium từ các chuyên gia làm trong phòng thí nghiệm nguyên tử để đầu độc Litvinenko.
Xét về nguyên do tại sao Litvinenko phải chết thì yếu tố chính trị có thể được đặt vào hàng đầu. Ngoài các hành động trong quá khứ liên quan tới cuộc xâm lăng Chechnya, người ta cần nhớ là TT. Putin sắp mãn nhiệm kỳ. Nếu không thay đổi luật pháp để có thể trở thành tổng thống nhiệm kỳ thứ ba thì TT. Putin sẽ “về vườn”. Trước quyền lực ngoài tầm tay, TT. Putin phải chọn một người kế vị để bảo đảm danh dự và cả tính mạng của ông ta. Muốn vậy, TT. Putin và phe nhóm không thể để cho bất cứ người đối lập nào khơi lại các hành động bất hợp pháp trong quá khứ, vì nó sẽ làm giảm uy tín cho phe nhóm. Nếu không, phe đối lập sẽ thắng trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Khi phe đối lập thắng cử, họ sẽ thi hành chính sách thân thiện với Hoa Kỳ và Tây phương. Các hành động vi phạm nhân quyền và xâm lăng bất hợp pháp Chechnya trong quá khứ của TT. Putin và F.S.B sẽ bị lôi ra ánh sáng để chịu tội trước tòa án công lý. Cái họa đó cần phải dập tắt. Nữ ký giả Politkovskaya và cựu tình báo kiêm nhà văn Litvinenko là hai “cái loa” rất nguy hiểm trước thế giới cần phải bịt lại. Nhận định của chúng tôi trùng hợp phần nào với Andrei Ryabov, một chuyên viên của Viện Bảo Trợ Gorbachev tại thủ đô Mạc Tư Khoa. Theo ông Andrei Ryabov thì các nhóm chính trị tại Nga chưa có được trình độ tranh cử tự do dân chủ như ở Tây phương, nơi mà các cuộc tranh đấu chính trị được giới hạn bởi luật pháp và hiến pháp.

-Giả thuyết 1: kẻ thù của TT. Putin đầu độc Litvinenko. Giả thuyết này dựa vào sự kiện phe nhóm Silovik tại Điện Cẩm Linh (Kremlin). Theo Boris Kagarlitsky, Giám đốc Viện Độc Lập về những vấn đề Toàn Cầu Hóa (The Independent Institue of the Globalization Problems) thì phe này bao gồm các nhân viên mật vụ có thể được huấn luyện để tạo nên sự tan vỡ giữa Nga Sô và Tây phương, hầu khích động tinh thần quốc gia, tạo cơ hội cho một đại diện trong nhóm trở thành tổng thống. Cái chết của nữ ký giả Politkovskaya và Litvinenko chứng tỏ có một sự tranh chấp quyền lực trong nội bộ. Giết hai nhà đối lập phe nhóm của TT. Putin giảm được nguy hại trong cuộc tranh cử tổng thống trong tương lai.
-Giả thuyết 2: Phần lớn các chuyên viên Nga nghi ngờ là chính TT. Putin chủ mưu trong vụ đầu độc này. TT. Putin là người từng hành động theo ý mình, bất cần sự quan tâm hay chống đối từ nội địa hoặc trên thế giới. Tuy nhiên, Alexei Mukhin, Giám đốc Trung tâm Tin tức Chính trị Độc lập tại Mạc Tư Khoa, lại phát biểu theo ý nghĩ khác rằng, nữ ký giả Polikovskaya bị giết đúng vào ngày sinh nhật của TT. Putin và chỉ trước một ngày cuộc họp thượng đỉnh giữa EU và Nga Sô được tổ chức tại thủ đô Helsinki, Phần Lan, thì tại sao TT. Putin lại hành động như vậy được?
-Giả thuyết 3: Một số người cho rằng bạn bè của TT. Putin chủ mưu. Giả thuyết này đặt trên vấn đề là, khi TT. Putin không còn nắm quyền lực và nếu các nhà phản kháng nặng ký nhất, như Politkovskaya và Litvinenko còn sống thì hành động vi phạm nhân quyền, đặt bom nổ giết dân mình và xâm lăng Chechnya bất hợp pháp của TT. Putin sẽ bị khui ra trước pháp luật. Nếu không bị tù, TT. Putin cũng mất uy tín và không thể sửa đổi hiến pháp để ứng cử tổng thống nhiệm kỳ 3 hoặc tạo uy tín cho phe nhóm của mình lên cầm quyền.
-Giả thuyết 4: thủ phạm là nhà tỷ phú Berezovsky. Một số chuyên viên khác lại cho rằng những kẻ giết Litvinenko có thể tìm ngay trong đám dân Nga tị nạn, nơi Litvineko cư trú. Đó là Boris Berezovsky, một người bị truy tố là làm xáo trộn nước Nga với hy vọng lật đổ nhà lãnh đạo điện Cẩm Linh trong cuộc tranh cử tổng thống năm 2008. Chánh Công tố, Yury Chaika tuyên bố với báo chí là sẽ cung cấp tài liệu về Boris Berezovsky cho phái đoàn điều tra của Anh quốc khi tới Mạc Tư Khoa.
-Giả thuyết 5: Theo báo Izvestia thân điện Cẩm Linh thì có bốn giả thuyết về cái chết của Litvinenko:
1- Đầu tiên người ta nghi Litvinenko có thể mua bán vật dụng nguyên tử bất hợp pháp cho Berezovsky nên bị nhiễm độc.
2- Đề cao Litvinenko như một anh hùng. Suy luận này dựa trên chứng cớ Berezovsky và nhóm khủng bố Chechnya có thể đã chế tạo được bom nguyên tử bằng cách dùng Polonium làm chất kích nổ. Litvinenko uống Polonium như là hành động dâng hiến đời mình để phụng sự cho đất mẹ.
3- Litvinenko cũng có thể hành động phản lại Berezovsky và bị ông chủ cũ này giết chết để bịt miệng. Lý do là người ta tìm thấy Polonium ở văn phòng Berezovsky.
4- Cục An ninh Nga có thể giết Litvinenko vì sự phản bội. Tuy nhiên, theo báo Izvestia thì Litvinenko chỉ là “con chốt” trong bàn cờ chính trị, không có lý do nào để Mạc Tư Khoa phải can dự vào một vụ giết người tai tiếng trên sân khấu chính trị quốc tế như vậy.
-Giả thuyết 6: Theo báo chí Luân Đôn thì Mafia ở St. Peterburg có thể đã đầu độc Litvinenko. Thuyết này dựa vào những dữ kiện do Mario Scaramella tiết lộ, vì ông ta đã từng giúp Quốc hội Ý điều tra tình báo Nga trong cuộc chiến tranh lạnh. Scaramella tuyên bố với đài phát thanh BBC (radio) ông biết rõ ai là thù địch của Litvinenko. Ông này cũng cho biết công việc của ông trong nhiều năm qua nhằm mục đích tìm ra đường giây giữa Mafia và các viên chức cao cấp trong chính quyền Nga. Ông cũng cho Litvinenko coi các điện thư, từ các băng đảng ở St. Peterburg, cảnh cáo về sự sống của hai người.
-Giả thuyết 7: Oleg Gordievsky, cựu trưởng toán tình báo của K.G.B từng hoạt động điệp viên nhị trùng và cộng tác với cơ quan tình báo Anh quốc “M16” có phát biểu với tờ Thời Báo là Điện Cẩm Linh (Kreml) đứng sau vụ đầu độc Litvinenko và Politkovskaya, vì hai người dám công khai chỉ trích TT. Putin (cũng từng là một cựu trùm mật vụ K.G.B.). Theo Gordievsky chỉ có K.G.B mới có khả năng thực hiện một vụ đầu độc tuyệt kỹ này. Trước đây, sau khi hành động điệp viên nhị trùng bị bại lộ ông ta được lệnh triệu hồi về Mạc Tư Khoa. Biết khi trở về Nga sẽ bị thủ tiêu, Gordievsky xin tị nạn chính trị tại Anh quốc với sự giúp đỡ của M16

III- PHÓNG XẠ NGUYÊN TỬ POLONIUM LÀ GÌ?

Polonium: ký hiệu nguyên tử PO mang số 84, hóa chất giống như Tellurium và Bismuth, có trong quặng mỏ Uranium. Polonium được nghiên cứu để có thể sử dụng làm nóng trong các phi thuyền không gian. Khi hòa chung hoặc trộn với beryllium, Polonium sẽ trở thành phân tử gốc, nó thải ra một phân tử để hấp dẫn một phân tử khác, nên có ký hiệu là 210Po mà báo chí thường quen viết Po 210. Phân tử này được sử dụng trong các loại vũ khí nguyên tử như là phân tử kích động nổ (có thể hiểu đơn giản như cò súng, khi bóp thì hạt nổ bị kích nổ và đẩy viên đạn ra khỏi nòng súng).
Về lịch sử thì Polonium cũng được gọi là “Radium F” (phóng xạ F) do bà Marie Curie và chồng là Pierre Curie (người Ba Lan) khám phá ra vào năm 1898. Cái tên hóa học Polonium được đặt cho chất phóng xạ này là để ghi nhớ công trình phát minh khoa học của ông bà Marie Curie, và đất nước Ba Lan (Poland, tiếng La-tinh là Polonia). Đi sâu hơn vào lãnh vực chính trị người ta biết được khi đặt cái tên Polonium bà Marie muốn nhắc nhở tới số phận của nước Ba Lan thời đó đang bị liên minh ba quốc gia Nga, Phổ và Áo thống trị. Họ không công nhận nền độc lập của Ba Lan. Bà Marie là người đầu tiên khám phá ra chất phóng xạ nguyên tử của kim loại Uranium và cũng bị chết vì khám phá của mình. Khi bà tách rời uranium và radium, thì phóng xạ nguyên tử lại cao hơn cả uranium và radium. Chất Polonium rất hiếm trong thiên nhiên. Nó có ở trong mỏ Uranium và chỉ có chừng 100 micrograms (100/ 10-6) trong một tấn uranium. Mỗi năm người ta sản xuất được khoảng 100 gram từ các lò phản ứng nguyên tử, Do đó, Polonium là chất rất hiếm hoi và chỉ có các bác học trong phòng thí nghiệm của lò nguyên tử hay cơ xưởng chế tạo vũ khí hạch nhân mới có thể sản xuất được.
Theo các nhà nghiên cứu thì Polonium cũng được tìm thấy trong khói thuốc lá của lá thuốc trồng bằng phân hóa học Phosphate và dĩ nhiên chỉ có số lượng cực nhỏ. Người nghiện thuốc lá bị ảnh hưởng trực tiếp là ung thư phổi và theo thống kê chỉ có khoảng 16,4% thoát chết. Như vậy có phải vì lịch sự, mời bạn bè hút thuốc lá càng nhiều, càng chóng đưa bạn về Nước Chúa không? Phải chăng đó cũng là một loại “đầu độc cực nhẹ?”

IV- VỤ ĐẦU ĐỘC SẼ RA SAO?

Theo tin ngày 5.12.2006 của đài truyền hình CNN thì Chánh Công tố Yuri Chaika tuyên bố là Nga sẽ không cho phép dẫn độ các can phạm sang Anh quốc và xác định bất cứ cuộc xét xử nào cũng phải diễn ra tại Nga. Lời tuyên bố này chứng tỏ sự thiếu thiện chí trong cơ cấu hành chính và tư pháp của Nga trong việc đưa ra ánh sáng và kết án những kẻ phạm pháp trong vụ đầu độc vừa qua. Yuri Chaika cũng tuyên bố là các nhà điều tra Nga không được phép nói chuyện với hai người đàn ông mà cảnh sát Anh hy vọng sẽ thẩm vấn là:
1-Andrei Lugovoy, một cựu nhân viên của K.G.B, người đã gặp Litvinenko tại khách sạn Millennium ở Luân Đôn, cùng ngày Litvinenko gặp Mario Scaramella. Ngày 6.12.2006, khi phái đoàn điều tra của Anh tới thì đột nhiên Lugovoy bị bệnh, nên phái đoàn điều tra của Anh không được tiếp xúc. Các bác sĩ nói là ông ta cũng bị nhiễm độc Polonium 210. Nhưng sau đó Lugovoy được trả lời cuộc thẩm vấn và tuyên bố mình vô tội trong vụ này. Lugovoy đã bay sang Anh quốc ba lần kể từ ngày 16.10.2006 tới 1.11.2006 và đã gặp cả Litvinenko lẫn Boris Berezovsky. Lugovoy trước kia là cận vệ của thủ tướng Jegor Kayda (cũng mới bị bệnh bất ngờ) và tỷ phú Berezovsky. Tháng bẩy 2001 Lugovoy bị án tù một năm hai tháng vì tội giúp cộng tác viên của Berezovsky vượt ngục. Sau này Lugovoy kinh doanh và làm chủ một tài sản trên 167 triệu Đô-la.
2-Mikhail Trepashkin, cựu tình báo viên nhị trùng, đồng đội với Litvinenko đã một lần cảnh giác Litvinenko có thể bị giết. Trepashkin hiện bị phạt bốn năm tù vì tiết lộ bí mật quốc gia. Theo Yelena Liptser, nữ luật sư của Trepashkin thì thân chủ của bà không được phép gặp phái đoàn điều tra của Anh quốc. Lý do: Alexander Sidorov, phát ngôn viên của Trung tâm Cải huấn Liên bang cho hay là Trepashkin đang trong thời gian thi hành án tù nên không được gặp nhân viên an ninh ngoại quốc.

KẾT LUẬN

Cái khó cho cảnh sát Anh là Anh quốc và Nga sô không ký kết thỏa hiệp song phương về dẫn độ tội phạm hình sự. Nên việc đem một công dân Nga ra trước tòa án Anh để truy tố sẽ bị cản trở, nếu không được quốc hội Nga chấp thuận. Thực tế thì Nga Sô công nhận hiệp ước EU về dẫn độ phạm nhân hình sự; nhưng cái rắc rối ở chỗ là Hiếp pháp của Nga lại minh định: “Một công dân Nga không thể bị dẫn độ qua các biên giới của Liên Bang Nga hoặc trao cho quốc gia khác” (A Russian citizen cannot be sent beyond the borders of the Russian Federation or given to another state.) Như vậy, nếu cuộc điều tra có tìm ra thủ phạm, thì các thủ phạm này vẫn sống yên ổn tại Nga. Nếu có bị tòa án Nga tuyên án một hai năm tù thì phải chăng đó chỉ là cái án giả tạo, nhằm che tội cho TT. Putin, như Litvinenko đã tố cáo trong thư?