Dân Chúa Âu Châu

VS19 011) Sau khi Lê Đại Hành hoàng đế mất, các hoàng tử tranh giành ngôi báu. Họ đánh lẫn nhau trong bảy tháng rồi Lê Long Việt mới được lên ngôi vua. Nhưng chỉ 3 ngày sau thì Lê Trung Tông (tức Lê Long Việt) bị em ruột là Lê Long Đĩnh sai người vào cung đâm chết (1005).

1) After King Lê Đại Hành died, the princes struggled for the crown, They fought among themselves for seven months. Finally, Prince Lê Long Việt won and became King Lê Trung Tông. But just three days later, the new king was assassinated by his full blooded brother Lê Long Đĩnh (1005).

 

 

 

VS19 022) Long Đĩnh là người bạo ngược, hung ác. Giết anh, cướp ngôi vua rồi, Long Đĩnh thường bày nhiều trò dã man để cười chơi. Y cho bắt những trẻ em vô tội tới, lấy rơm quấn chung quanh người, rồi đổ dầu vào rơm mà đốt sống như đốt một cây đuốc.

2) Long Đĩnh was a cruel and violent person. After having killed his own brother and took over the throne, he often arranged many barbarous games to amuse himself. He ordered his guards to arrest innocent children and bring them to the palace where they were wrapped in straws and burned to death.

 

 

 

VS19 033) Có khi, y bắt tù nhân nam cũng như nữ, cởi hết quần áo ra, bắt họ trèo lên ngọn cây cau thật cao. Ở dưới, quân lính rung cây làm cho nạn nhân rớt xuống mà chết. Người nào cố bám chặt vào ngọn cây thì y cho chặt gốc, để cây đổ xuống đè chết.

3) Sometimes Long Đĩnh ordered male and female prisoners to strip off their clothes and made them climb up a very tall areca nut trees. His guards would then shake the tree so the prisoners would fall down and died. For those that were still trying to hold on, the tree would be chopped down to make them fall to their deaths

 

 

 

VS19 044) Y còn bắt các cụ già, trói chặt hai tay, hai chân lại. Sau đó bỏ nạn nhân vào chiếc rọ lớn đan bằng tre. Cái rọ này được buộc dây thừng rồi thả xuống sông cho nạn nhân sặc nước. Cứ thế, khi kéo lên, khi dìm xuống cho đến chết mới thôi.

4) He also arrested the elders and bound their hands and feet together so that they could not move. He then had the victims put into a big bamboo cage tied to a rope which would then be thrown into a river. The guards would pull the cage up and throw it back down to the water again and again until the victims were drowned.

 

 

 

VS19 055) Một hôm, ở giữa triều đình, Long Đĩnh cho bắt mấy nhà sư cùng quỳ xuống. Rồi y truyền cho lính đem cây mía, đặt lên đầu các nhà sư mà róc vỏ. Thỉnh thoảng, lính lại làm như lỡ tay, để dao bổ vào đầu sư, máu chảy ròng ròng. Long Đĩnh vỗ tay cười rất man rợ.

5) One day, Long Đĩnh ordered his guards to bring the monks to the court. He ordered his guards to use the monks' heads as cutting boards to remove the bark of the sugarcane. Sometimes, the guards pretended to miss the canes and cut the monks' heads instead. Long Đĩnh clapped his hands at the act and laughed barbarically at the sight of the monks' bleeding heads.

 

 

 

VS19 066) Trong buổi chầu, các quan ai có điều gì quan trọng đứng ra tâu bày thì Long Đĩnh lại cho lính nhại tiếng các quan, làm trò cười. Y còn sai những tên hề chạy tới, vuốt má, kéo râu các quan, làm cho nhiều người bực tức vô cùng..

6) During Imperial meeting, if any mandarin had an important matter to report to the King, Long Đĩnh ordered his guards to mimic the mandarin's voices for fun. He also had clowns running around the court, petting the mandarins' heads and pulled at their hair and beards. This made the officials very angry.

 

 

 

VS19 077) Vì hoang dâm, tàn bạo quá nên Long Đĩnh mắc bệnh không ngồi được. Đến buổi chầu, y cứ nằm dài trên ngai vàng. Vì thế người ta gọi Long Đĩnh là Ngọa Triều Hoàng Đế tức là ông vua chỉ nằm mà coi việc triều đình.

7) Because Long Đĩnh was excessively lustful and cruel, he was ill and could not sit up. He usually lay stretched out on the throne during the Imperial meeting. Hence, people nick named him as "Ngọa Triều Hoàng đế" (the King who reclines while handling matters in court).

 

 

 

VS19 088) Năm 1009, Long Đĩnh mất, ở ngôi được 4 năm, thọ 24 tuổi. Con Long Đĩnh còn bé, các quan trong triều bàn với Đào Cam Mộc và Vạn Hạnh thiền sư, rồi cùng tôn Tả Thân Vệ Điện Tiền Chỉ Huy Sứ (một vị quan võ, coi 6 vệ quân) là Lý Công Uẩn lên làm vua. Nhà Lý bắt đầu từ đấy.

8) In 1009, Long Đĩnh died at the age of twenty four. He was king for four years. Since his son was still young, the court officials, after discussing with Đào Cam Mộc and the Great Master Vạn Hạnh, supported Tả Thân Vệ Điện Tiền Chỉ Huy Sứ (Head of the Military Commission) Lý Công Uẩn to become the new king. Thus, the Lý dynasty began.

 

 

 

VS19 099) Lý Công Uẩn người làng Cổ Pháp (nay là làng Đình Bảng, tỉnh Bắc Ninh). Tục truyền, một hôm ở cửa tam quan chùa Dặn (nay là chùa Phù Lưu) có đứa bé mới đẻ nằm khóc. Sư Lý Khánh Vân nghe tiếng khóc, ra nhặt đứa bé về nuôi và đặt tên là Lý Công Uẩn.

9) Lý Công Uẩn was born in Cổ Pháp village (now Đình Bảng village of Bắc Ninh province). A popular story tells that one day, there was a little newborn who was left at the gate of Dặn temple (now Phù Lưu temple). The monk Lý Khánh Vân heard the cries, picked up the infant and adopted him. He named the baby Lý Công Uẩn.

 

 

 

VS19 1010) Ngoài việc tụng kinh, niệm Phật, nhà sư Lý Khánh Vân còn phải bế đứa bé, đi vào từng nhà, xin các bà mẹ mới sinh con, cho bú nhờ. Các bà vừa trọng nhà sư, vừa thương đứa bé, thay phiên cho bú và săn sóc.

10) Besides reciting prayers and studying Buddhist texts the monk Lý Khánh Vân also had to take the infant to new mothers in the village and asked them to breast-feed the infant. Out of respect for the monk and love for the baby, they took turns taking care and feeding the infant.

 

 

 

VS19 1111) Lớn lên, chú bé Lý Công Uẩn tỏ ra khỏe mạnh, thông minh khác thường. Nhà sư yêu quí và mỗi khi lễ Phật, thường cho Lý Công Uẩn ngồi cạnh. Mới sáu tuổi mà chỉ nghe bài kinh có một lần Lý Công Uẩn đã thuộc ngay.

11) Lý Công Uẩn grew up to be a very strong and intelligent child. The monk loved him dearly. He let Uẩn sit next to him every time he presided over the Mass. When Uẩn was six years old, he could remember the whole sutra (Buddhist bible or book of prayer) after Master Lý Khánh Vân had recited only once.

 

 

 

VS19 1212) Tuy rất thông minh mà chú bé Uẩn lại cũng tinh nghịch không kém. Một ngày đầu tháng, nhà sư Vân sai Uẩn đem oản cúng ông Hộ Pháp. Uẩn lấy dao khoét hết ruột oản để ăn. Còn cái vỏ mỏng, chú mới đặt lên bệ để cúng ông Hộ Pháp.

12) The bright Lý Công Uẩn was also very mischievous. On the first day of the month, the monk asked him to make offerings to the Protective Deity of the temple with a glutinous rice cake. He ate the core of the care leaving only a thin shell and put it on the altar.

 

 

 

VS19 1313) Đêm hôm ấy, ông Hộ Pháp hiện về phàn nàn với nhà sư. Sáng dậy Lý Khánh Vân gọi Lý Công Uẩn ra hỏi mọi chuyện rồi mắng cho một trận. Uẩn tức lắm, lẻn lên chùa, lấy bút viết vào lưng ông Hộ Pháp 4 chữ "Đồ tam thiên lý", nghĩa là đầy đi xa ba ngàn dặm.

13) That night, the Deity appeared in the monk's dream and complained of the act. In the morning the monk questioned Lý Công Uẩn and scolded him. Uẩn was very upset. He sneaked back to the altar and wrote on the back of the Deity four words "Đồ tam thiên lý", which means "Exile the Deity 3,000 miles away".

 

 

 

VS19 1414) Đến đêm, ông Hộ Pháp vẻ mặt buồn thảm về bảo nhà sư rằng: "Hoàng đế đầy tôi đi xa, vậy thầy ở lại nhé!", Lý Khánh Vân vội chạy lên chùa xem thì thấy có bốn chữ viết rõ ràng. Nhà sư sai chú tiểu lấy nước rửa mãi mà không sạch. Sau cùng phải bắt Uẩn rửa. Uẩn chỉ xoa qua một chút là sạch.

14) At night, the Deity appeared again in the monk's dream. He sadly bid farewell to the monk telling him that the king had just exiled him. The monk immediately rushed to the altar and found the words on the Deity's back. He told a novice to wash the words out, but they would not come off. Finally, he had to ask Uẩn to clean it. Uẩn only wiped once and the words came off.

 

 

 

VS19 1515) Biết rằng mai đây Uẩn sẽ còn tiến xa, Lý Khánh Vân đưa Uẩn sang chùa Lào (Tiêu Sơn) nhờ Vạn Hạnh thiền sư dạy dỗ. Thấy Uẩn có tướng mạo quí, sư Vạn Hạnh đem hết sức học của mình ra chỉ bảo. Uẩn học đến đâu, biết đến đó, nhưng vẫn không bỏ được cái tính tinh nghịch.

15) Knowing that the future had much to offer Uẩn, the monk Lý Khánh Vân sent him to Lào temple (now Tiêu Sơn temple) and recommended him to the Great Master Vạn Hạnh. Predicting that Uẩn had a promising future, the Great Master taught Uẩn all of his knowledge. Uẩn learned quickly. However, he was still mischievous at heart.

 

 

 

VS19 1616) Một hôm Uẩn trốn học, đi bắt tổ chim. Sư Vạn Hạnh phạt Uẩn phải nằm ngửa suốt đêm ở ngoài cổng chùa. Uẩn mặc cho muỗi đốt, cất tiếng ngâm: "..Suốt đêm không dám dang chân duỗi, Chỉ sợ sơn hà, xã tắc nghiêng.."

16) One day, Uẩn skipped class and went catching bird nest. The Great Master punished him by making him lie on his back all night outside the gate of the temple. Ignored the biting mosquitoes, Uẩn recited his own verse. The verse said that throughout the night he dared not stretch his legs because in doing so, he was afraid that the country will be endangered.

 

 

 

VS19 1717) Nghe thấy tiếng ngâm thơ có khẩu khí đế vương của Uẩn, thiền sư Vạn Hạnh mừng lắm. Ngài liền gọi Uẩn vào nhà, không bắt lỗi nữa. Từ hôm ấy, ngoài việc dạy văn bài, ngài còn mướn thầy dạy võ nghệ cho Lý Công Uẩn. Chả mấy chốc Uẩn đã thành một thanh niên văn võ toàn tài.

17) The Great Master Vạn Hạnh was very please when he heard the verse because it had an ambitious kinglike tone. He asked Uẩn to come in and forgave him. From then on, besides teaching Uẩn literature, the Great Master also allowed Uẩn to study martial arts and the art of warfare. Soon, Uẩn became a young man fluent in both literary and military skills.

 

 

 

VS19 1818) Vì sư Vạn Hạnh đã từng giúp vua Lê Đại Hành phá Tống, nên ngài rất có uy tín với triều đình. Chính ngài đã tiến cử Lý Công Uẩn làm quan rồi lần lần thăng chức Tả Thân Vệ Điện Tiền Chỉ Huy Sứ... Rồi cũng chính thiền sư cùng các quan đã tôn Lý Công Uẩn lên làm vua, để lập ra nhà Lý.

18) The Great Master Vạn Hạnh was very well respected in court because he had helped King Lê Đại Hành defeat the Tống before. It was the Great Master himself who nominated Lý Công Uẩn to be the military mandarin in court. Because of his talents, he gradually rose to the rank of chief of staff (Tả Thân Vệ Điện Tiền Chỉ Huy Sứ). Finally, again with the help of the Great Master and the support of the mandarins, he came to the throne and founded the Lý Dynasty.

 

 

VS19 1919) Lý Công Uẩn lên ngôi tức là vua Lý Thái Tổ. Thấy đất Hoa Lư tuy có hiểm trở nhưng lại chật hẹp, Thái Tổ định dời kinh đô về thành Đại La. Ngài tự tay viết tờ chiếu dời đô để thông báo cho mọi người biết.

19) Lý Công Uẩn became king, and his title was Lý Thái Tổ. He realized that the lands around the capital Hoa Lư were very imposing, but narrow and desolated. King Lý then decided to move the capital to Đại La citadel. He wrote the decree himself to announce his decision to all people in the land.

 

 

 

VS19 2020) Tháng bảy năm Canh Tuất (1010) đoàn thuyền rồng từ Hoa Lư qua sông Đáy rồi tới Nhị Hà vừa tốn hai ngày, hai đêm. Tạm đậu trên bến Đông nhà vua nhìn cảnh trời mây, tưởng như có con rồng vàng bay lên. Cho là điềm lành, Thái Tổ truyền đổi tên Đại La thành ra Thăng Long.

20) In the seventh month of the year Canh Tuất (1010) the Imperial boats went from Hoa Lư to Đáy river and then to Nhị Hà river. The journey took two days and two nights. While making a temporary stop at Đông port, the king saw a cluster of the clouds which resembled a golden dragon soaring into the sky. He thought it was a good omen and consequently he changed the name of the capital from Đại La to Thăng Long which means "Soaring Dragon".

 

 

VS19 2121) Vào kinh thành Thăng Long, Lý Thái Tổ cho mở mang đường thủy và đường bộ rồi sau đó, xây cất các cung điện, nhà cửa để mọi người có nơi ăn chốn ở. Hai bên bờ sông Nhị (còn gọi là sông Cái hoặc Hồng Hà) là những lò gạch, lò vôi, khói tuôn nghi ngút ngày đêm.

21) When King Lý Thái Tổ moved to an imperial palace in Thăng Long, he ordered more land and sea ways to be constructed; more palaces and houses to be built so everyone would have a place to stay. On both banks of the Nhị river (or Cái river, now Hồng Hà river) there were many kilns such as brick kilns, lime kilns, charcoal kilns, smith's hearths, ... The capital soon became industrious, with columns of smoke rising endlessly.

 

 

VS19 2222) Nhân dịp Tết, dân chúng mở hội ăn mừng kinh đô mới vừa được xây cất xong. Khắp nơi cờ treo, trống đánh để đón rước vua Lý Thái Tổ ở trong cung ra xem hội. Trên sông Cái có cuộc thi bơi chải... Từng đoàn thanh niên cố sức chèo, làm sao cho chải của mình về nhất.

22) On an occasion of the New Year (Tết) festival, people also celebrated the new capital. Flags were flown everywhere and drums were beating loudly. King Lý Thái Tổ also celebrated the occasion among his people. Boat races were held on the Cái river, where hundreds of young men rowed with all their might to win the contest.

 

 

 

VS19 2323) Vua Lý Thái Tổ rất sùng đạo Phật nên cho xây chùa, đúc chuông và trọng đãi các nhà sư. Các hoàng tử đều được phong tước vương và phải cầm quân đi dẹp giặc, nên ai cũng giỏi nghề võ. Lý Thái Tổ làm vua được 19 năm, mất năm 1028, thọ 55 tuổi.

23) King Lý Thái Tổ was a very religious man. He built many temples and cast many great bells. Buddhist monks were greatly respected during this time. All of his sons were bestowed the title Vương (Lord). They had to lead the army to put down rebellions so they were very good in the art of warfare. King Lý Thái Tổ died in 1028 at the age of fifty five. He was king of Đại Cồ Việt for nineteen years.

 

 

 

VS19 2424) Lý Thái Tổ mất chưa được an táng thì các hoàng tử là Võ Đức Vương, Dực Thánh Vương và Đông Chính Vương đã đem quân vây thành Thăng Long để tranh ngôi vua. Tướng Lê Phụng Hiểu chém chết Võ Đức Vương. Hai vị vương kia sợ hãi, cùng chạy trốn.

24) The funeral of King Lý Thái Tổ was not yet over when the princes Võ Đức Vương, Dực Thánh Vương and Đông Chính Vương brought their troops to the capital Thăng Long and fought for the throne against the crown prince Phật Mã. General Lê Phụng Hiểu killed Võ Đức Vương in a battle. The other two princes were frightened and fled away.

 

 

 

VS19 2525) Thái tử Lý Phật Mã lên ngôi vua tức là Lý Thái Tông. Dực Thánh Vương và Đông Chính Vương nghe tin, đều về quỳ trước sân rồng để xin chịu tội. Thái Tông nghĩ tình cốt nhục tha cho tội chết, lại cho cả hai người vẫn được giữ chức cũ. Thật là ông vua nhân từ.

25) The crowned prince Lý Phật Mã ascended to the throne with the title Lý Thái Tông. When Dực Thánh Vương and Đông Chính Vương heard the news, they both came back to the court and pleaded for mercy. Considering the blood ties between them King Lý Thái Tông forgave them. Moreover, he allowed the two princes to keep their titles. King Lý Thái Tông was truly a benevolent king.

 

 

 

VS19 2626) Cũng vì sự phản nghịch trên, Lý Thái Tông mới đặt ra lệ đọc lời thề. Hàng năm, các quan phải tới đền Đồng Cổ (làng Yên Thái, gần Hà Nội) làm lễ đọc lời thề: "Làm con phải hiếu, làm tôi phải trung, ai bất hiếu, bất trung, xin quỷ thần làm tội". Các quan không đi thề phải bị phạt đánh 50 roi.

26) Because of that incident, King Lý Thái Tông established a new custom. Every year all the mandarins had to go to Đồng Cổ temple and swear loyalty to the King. The oath goes "Pious to parents, loyal to king. Heaven will punish those who are not." Any mandarin who skipped this ceremony would be flogged fifty canes

 

 

 

VS19 2727) Lý Thái Tông thường thân chinh đi dẹp loạn. Hết giặc Nùng ở Lạng Sơn lại đến giặc Chiêm Thành. Năm 1044, Thái Tông kéo quân vào Phật Thệ, bắt được vợ vua Chiêm là Mị Ê và các cung nữ đem về. Đến sông Lý Nhân, Mị Ê nhẩy xuống sông tự tử. Nay ở Lý Nhân còn đền thờ Mị Ê.

27) King Lý Thái Tông often led the army to put down rebellions himself. He crushed the Nùng rebellions at Lạng Sơn as well as the Chiêm invasion in the south. In 1044, he brought his army to Phật Thệ (Chiêm's capital) and captured Chiêm Queen Mị Ê and the concubines. On the way back to, Mị Ê jumped into Lý Nhân river. There is still a shrine for Mị Ê at Lý Nhân river commemorating her.

 

 

 

VS19 2828) Lý Thái Tông hết lòng thương dân. Gặp năm đói kém mất mùa, vua ra lệnh lấy thóc lúa trong kho ra phát cho dân nghèo. Lý Thái Tông làm vua được 27 năm (1028-1054) thì mất, hưởng thọ 55 tuổi.

28) King Lý Thái Tông loved his people dearly. In a year when the harvest was poor, he distributed the rice from royal stock to the poor. King Lý Thái Tông died when he was fifty five. He ruled the country for twenty seven years (1028-1054).

 

 

 

 

VS19 2929) Sau khi Lý Thái Tông mất, thái tử Nhật Tôn lên nối ngôi, lấy hiệu là Lý Thánh Tông. Ngài đổi tên nước là Đại Việt.

29) Prince Nhật Tôn ascended to the throne, his title was Lý Thánh Tông. Up until this time the country was named Đại Cồ Việt. After Lý Thánh Tông became king, he changed the country name to Đại Việt.

 

 

 

 

 

VS19 3030) Một năm trời rét, Thánh Tông bảo quan hầu: "Trẫm ở trong cung, ăn mặc thế này còn rét. Vậy những người bị giam trong ngục, cơm không đủ no, áo không đủ ấm, thật đáng thương lắm." Nói rồi vua truyền lấy thêm chăn chiếu, cơm áo phát cho họ.

30) One year, Đại Việt had a terrible cold winter. King Lý Thánh Tông told his guard: "I am still cold even though I am in the palace and warmly dressed. But those in the prison, whose meals do not fill their stomach, and clothes which leave them cold are truly pitiful." The king then ordered guards to bring more food and clothes for the prisoners.

 

 

 

VS19 3131) Vua Lý Thánh Tông có lòng nhân như thế, nên ở trong nước ít có giặc. Ngài cho lập Văn Miếu thờ đức Khổng tử để khuyến khích và mở mang việc học. Hiện nay, ở Hà nội hãy còn khu Văn Miếu dài 350m, rộng 75m, chung quanh có tường xây.

31) During the reign of King Lý Thánh Tông, there were not many rebellions because he was a truly benevolent king. To encourage learning among the people, he built Văn Miếu temple which was dedicated to Confucius. Văn Miếu still stands in Hà Nội today. It is about 350m long and 75m wide with high walls surrounding the compound.

 

 

 

VS19 3232) Vì đã 40 tuổi mà chưa có con trai, nên Lý Thánh Tông phải đi cầu tự (cầu xin cho có con) ở chùa Dâu (Bắc Ninh). Trong khi mọi người đổ xô ra xem vua, thì có một cô gái xinh đẹp, chỉ chú ý vào việc hái dâu. Vua cho tìm đến, thấy nàng ăn nói dịu dàng, liền lấy làm vợ, gọi là Ỷ Lan phu nhân.

32) When King Lý Thánh Tông passed the age of forty and still did not have a son to succeed him, he went to the Dâu temple and prayed to God for a son. While everyone was pouring out into the streets to watch the king, there was a beautiful maiden who ignored the crowd and concentrated in her work. King Lý Thánh Tông was so enchanted by her genteel nature that he decided to marry her and called her Ỷ Lan.

 

 

VS19 3333) Sau Ỷ Lan sinh ra hoàng tử Càn Đức, nên được phong là Ỷ Lan nguyên phi (đứng đầu các vợ lẽ của vua). Lúc Thánh Tông đi đánh giặc, thì Ỷ Lan ở nhà trông coi việc nước giúp vua. Đánh lâu không thắng, Thánh Tông trở về, nửa đường nghe người ta khen Ỷ Lan có tài làm cho nước giàu dân mạnh.

33) Lady Ỷ Lan was promoted to the rank of principal concubine after she gave birth to Prince Càn Đức. When King Lý Thánh Tông was away fighting the Chiêm, Ỷ Lan stayed home and handled national affairs. After fighting for a long time without any victory, King Thánh Tông was discouraged and retreated. On the way back to the capital, however, he heard people praising Ỷ Lan on her competent skills in handling the state matters.

 

 

 

VS19 3434) Thánh Tông bảo với tướng Lý Thường Kiệt: "Đàn bà còn giỏi như vậy, ta là đàn ông mà lại thua kém hay sao?" Nói rồi lại quay đi đánh giặc. Lần này thắng lớn. Vua Chiêm Thành là Chế Củ phải dâng ba châu Địa Lý, Ma Linh và Bố Chính (nay là Quảng Trị, Quảng Bình) để xin chuộc tội.

34) King Thánh Tông told general Lý Thường Kiệt: "If women are that talented, why should we men be any less?" The king then returned back to the battle. This time he won a great victory. Chế Củ, king of Chiêm Thành, offered Đại Việt three provinces Địa Lý, Ma Linh and Bồ Chính (now Quảng Trị and Quảng Bình provinces) as war reparations.

 

 

 

VS19 3535) Năm 1072 Lý Thánh Tông mất, làm vua được 17 năm, hưởng thọ 50 tuổi. Thái tử Càn Đức lên nối ngôi, tức là vua Lý Nhân Tông. Lúc đó Nhân Tông mới có 7 tuổi, nhưng có Thái sư Lý Đạo Thành hết lòng chăm lo việc nước nên mọi công việc không bị bỏ trễ.

35) In 1072 King Lý Thánh Tông died at the age of fifty. He was king of Đại Việt for seventeen years. Prince Càn Đức succeeded him, his title was Lý Nhân Tông. He was only seven years old then. However, Lý Đạo Thành, the Head official of the court, dutifully handled the national affairs.

 

 

 

VS19 3636) Lý Nhân Tông khi lên ngôi, liền tôn mẹ làm Ỷ Lan thái phi. Thái phi đã làm được nhiều việc có ích cho dân. Bà lấy tiền kho giúp cho con gái nhà nghèo, khỏi phải bán mình thế nợ, để có thể lấy được chồng tử tế. Bà khuyên nhà vua phạt nặng những kẻ trộm trâu của dân cày ..

36) King Lý Nhân Tông promoted his mother to the rank of Thái Phi. She did many good deeds for the people. She used public money to prevent poor girls from selling themselves so they can have decent families of their own. She also advised the king to punish severely thieves who steal buffaloes from poor peasants.

 

 

 

 

 

VS19 3737) Ỷ Lan thái phi rất trọng đạo Phật. Bà thường tới gặp các vị sư già học nhiều, hiểu rộng để hỏi về nguồn gốc đạo Phật. Bà giúp dân xây được nhiều chùa, như chùa Giạm ở Bắc Ninh, chùa Một Mái ở Sơn Tây, chùa Bà Tấm ở Gia Lâm, v.v...

37) Ỷ Lan Thái Phi was very religious. She often went to study Buddhism with many venerable monks. She also helped to build many temples such as Giám Temple in Bắc Ninh, Một Mái temple in Sơn Tây, Ba Tầm temple in Gia Lâm...

 

 

 

 

VS19 3838) Việc đánh dẹp đời vua Lý Nhân Tông khá nhiều. Tuy vậy mà công việc nước cũng không bị bỏ quên. Nhà vua cho đắp đê Cơ Xá, để cho kinh thành khỏi bị ngập lụt. Việc đắp đê ngăn cho nước sông khỏi tràn vào ruộng, được bắt đầu từ đó.

38) Although King Lý Nhân Tông had to cope with many small invasions from the Chiêm, the king did not let internal affairs go unattended. He had the Cơ Xá dike constructed to prevent the capital from flooding. Dike building to prevent flooding the rice field started from that time.

 

 

 

 

VS19 3939) Năm 1075 nhà vua cho mở khoa thi đầu tiên ở nước ta, để kén nhân tài ra giúp nước. Trong khoa thi này, đã chọn được hơn một chục người tài giỏi văn hay, chữ tốt. Người đỗ đầu trong kỳ thi này tên là Lê Văn Thịnh.

39) In year 1075, the king held the first national examination to select talented people to help governing the country. More than ten were selected from this examination. These candidates were scholars with extreme talents in literature. Lê Văn Thịnh was the first valedictorian.

 

 

 

 

 

VS19 4040) Lý Nhân Tông còn lập ra Quốc tử giám, rồi tuyển những người tài giỏi vào đó, dạy con em các quan học. Vua chia các quan văn võ ra làm 9 bậc. Đứng đầu quan văn thì có Thái Sư, đứng đầu quan võ thì có Đô Thống Nguyên Súy.

40) King Lý Nhân Tông also built a National Institute (Quốc Tử Giám) to teach students there. Family members of the mandarins were allowed to attend the institution. The king divided both the military and literary mandarins into nine ranks. Heads of literary and military mandarins were Thái Sư and Đô Thống Nguyên súy respectively.