Đức Phanxicô tiếp nguyên Chủ tịch Việt Nam Võ Văn Thưởng ngày 27 tháng 6 năm 2023 tại Vatican. TÀI LIỆU / AFP
Tổng giám mục Paul Richard Gallagher, Thư ký Tòa Thánh đặc trách Quan hệ với các Quốc gia sẽ đến Việt Nam từ ngày thứ ba 9 tháng 4 đến ngày chúa nhật 14 tháng 4. Chuyến đi đánh dấu một bước tiến mới hướng tới việc thiết lập lại mối quan hệ song phương giữa đất nước cộng sản và Vatican, chính thức bị cắt đứt từ năm 1975.
la-croix.com, Malo Tresca, 2024-04-09
Một tín hiệu đáng khích lệ mới hướng tới việc tái lập đối thoại. Từ thứ ba 9 tháng 4 đến chúa nhật 14 tháng 4, tổng giám mục Paul Richard Gallagher, “bộ trưởng ngoại giao” của Tòa thánh sẽ đến Việt Nam, ngài sẽ có một số chuyến thăm với các nhà lãnh đạo công giáo và chính quyền. Chuyến đi này đã được thảo luận ngày 18 tháng 1 trong cuộc gặp tại Rôma giữa Đức Phanxicô và phái đoàn của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã được Hội đồng Giám mục Việt Nam xác nhận vào ngày thứ tư 3 tháng 4.
Chương trình chuyến đi 5 ngày sẽ là một chương trình gặp gỡ dày đặc. Ngài sẽ gặp thủ tướng Phạm Minh Chính, bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, các đại diện bộ Nội vụ và Ủy ban Tôn giáo Chính phủ. Ngoài cuộc gặp với các giám mục địa phương, tổng giám mục Gallagher dự kiến sẽ đến thăm Bệnh viện Nhi đồng tại Hà Nội – bệnh viện đã hợp tác y tế từ năm 2005 với bệnh viện nhi Bambino Gesù ở Rôma, và cử hành thánh lễ tại các thành phố Hà Nội, Huế và Hồ Chí Minh.
“Quá trình này đang tiến triển”
Theo các nhà quan sát, chuyến đi này đánh dấu một bước tiến xa hơn, hướng tới việc thiết lập lại quan hệ chính thức giữa Rôma và Việt Nam, mối quan hệ này bị cắt đứt năm 1975 khi chính quyền cộng sản trục xuất sứ thần Tòa Thánh ra khỏi Việt Nam. Trong khi Việt Nam tìm cách tăng cường ảnh hưởng của mình trong khu vực chống lại quốc gia khổng lồ Trung Quốc, mà Việt Nam vẫn duy trì mối quan hệ phức tạp, thần học gia và nhà nhân chủng học Michel Chambon, chuyên gia về công giáo ở lục địa châu Á giải thích: “Chúng tôi cảm thấy quá trình này đang tiến nhanh sau chuyến đi Kazakhstan của Đức Phanxicô năm 2022 và đi Mông Cổ vào cuối tháng 8 và đầu tháng 9 năm 2023.”
Bài đọc thêm: Tổng giám mục Gallagher sẽ thăm Việt Nam vào tháng 4
Trong những năm gần đây, các sáng kiến nhằm kết nối lại quan hệ được đưa ra một cách rụt rè. Một nhóm làm việc chung đã họp từ năm 2009 để giải quyết vấn đề này. Trong một tuyên bố vào tháng 3 năm 2023, bên lề cuộc họp lần thứ 10, Rôma nhấn mạnh: “Cả hai bên đều đánh giá cao những tiến bộ đáng chú ý trong quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh cũng như những đóng góp tích cực của cộng đồng công giáo tại Việt Nam cho đến nay.”
Một bước tiến đáng chú ý khác, một thỏa thuận đã đạt được vào tháng 7 cùng năm sau cuộc gặp giữa Chủ tịch Võ Văn Thưởng và Đức Phanxicô nhằm hợp pháp hóa sự hiện diện của một “đại diện giáo hoàng thường trú” tại đất nước cộng sản. Cho đến lúc đó, Vatican dựa vào tài ngoại giao của Đức ông Marek Zalewski, sứ thần tại Singapore, đại diện “không thường trú” tại Việt Nam, ngài đã có “các chuyến thăm mục vụ thường xuyên” đến Việt Nam.
Chuyến đi Việt Nam sắp tới của giáo hoàng?
Liệu chuyến đi của tổng giám mục Gallagher, trước chuyến đi dự trù trong năm 2024 của Quốc vụ khanh Pietro Parolin có giúp mở đường cho chuyến đi Việt Nam sắp tới của Đức Phanxicô không? Khi được hỏi về việc này vào tháng 1, tổng giám mục Gallagher tỏ ra lạc quan: “Tôi nghĩ chuyến đi này sẽ diễn ra. Đức Phanxicô muốn đến đó và cộng đồng công giáo cũng rất mong ngài đến.”
Trên chuyến bay đưa Đức Phanxicô từ Mông Cổ về Rôma tháng 9 năm 2023, chính ngài đã lên tiếng tán thành một chuyến đi như vậy. Ngài nói đùa: “Nếu tôi không đến đó, chắc chắn Đức Gioan XXIV sẽ đến” trước khi tiếp tục nghiêm túc hơn: “Chắc chắn một chuyến đi như vậy sẽ được thực hiện, vì đây là vùng đất xứng đáng để tiến về phía trước.” (…) Việt Nam là một trong những kinh nghiệm đối thoại rất đẹp mà Giáo hội đã có được trong thời gian gần đây. (…) Hai bên đều có thiện chí hiểu nhau và tìm cách tiến lên, còn vướng mắc nhưng ở Việt Nam tôi thấy sớm muộn gì cũng khắc phục được”.
6% người Công giáo
Ngày nay, hiến pháp của Việt Nam bảo đảm quyền tự do thờ phượng, dù quyền tự do này vẫn còn mong manh, Việt Nam có khoảng sáu triệu người công giáo, chiếm gần 6% dân số. Hơn nữa, 45% người có tôn giáo, họ nói họ là người công giáo.
Thần học gia Michel Chambon nhấn mạnh: “Giáo hội vẫn sống động, năng động – đặc biệt về mặt xã hội – giàu ơn gọi, trong một xã hội đang giàu có rất nhanh và phát triển thuộc hàng nhanh nhất trong vùng.” Trong những thập kỷ gần đây, chính sách ngoại giao kín đáo của Giáo hội Việt Nam đã giúp dỡ bỏ dần dần các hạn chế, đặc biệt là về số lượng chủng sinh và linh mục được chịu chức.
Bài đọc thêm: Hà Nội chính thức mời Đức Phanxicô đến thăm Việt Nam
Điều gì vẫn là những trở ngại cho đối thoại, trong khi chính quyền vẫn giữ quyền hạn chế số lượng và quy mô của các giáo xứ địa phương, đồng thời tổ chức các cuộc tham vấn trước khi bổ nhiệm các giám mục hoặc tổng giám mục? Ông Michel Chambon giải thích: “Một số chủ đề vẫn còn tranh luận, như yêu cầu của các giám mục về việc bồi thường tài chính cho những vùng đất trước đây bị chính phủ cưỡng chế, hoặc có thể mở các trường tiểu học và trung học trong nước – cho đến nay Giáo hội chỉ được mở các trường mẫu giáo. Trong vấn đề này, Rôma và Hội đồng Giám mục có thể đưa ra những ưu tiên khác nhau. Tuy nhiên, khác với Trung Quốc, Vatican không cần sự chấp thuận của Hà Nội để bổ nhiệm.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch