Tháng Giêng 1988, Tổng Thống thứ 40 của Hiệp Chủng Quốc, Ronald Reagan 77 tuổi, bí tiểu tiện được chuyển cấp cứu đến bệnh viện Hải Quân Hoa Kỳ - Marinehospital Bethesda - để mổ tiền liệt tuyến- một bướu hiền. Tin tức đã được các bác sĩ riêng của Tổng Thống và Tòa Nhà Trắng công bố rộng rãi trên đài truyền hình và truyền thanh của nước Mỹ.
Người đàn ông trên 50 tuổi thường bị bệnh bướu tiền liệt tuyến. Bướu, nói chung có 2 loại:
- bướu hiền, do sự phì của tuyến - Prostata Adenom & benigne Prostatahyperplasie (BPH).
- bướu dữ, gây nên bởi sự phát triển tế bào ung thư - Prostata Krebs - Prostatacarcinom
- Một sự phát hiện ung thư tiền liệt tuyến kịp thời, bệnh chưa di căn nhờ phương pháp giải phẫu cắt bỏ toàn bộ tiền liệt tuyến, túi hứng tinh và ống phóng tinh thì con bệnh lành hẳn 100%. Đây là một trong những phẫu thuật lớn - đại phẫu - của ngành giải phẫu niếu đạo.
- Một sự phát hiện trễ hay khi bướu đã di căn đến xương, đến phổi thì chỉ còn con đường duy nhất là đến... nằm vạ ở nghĩa trang mà thôi.
- Triệu chứng mang bệnh như: són tiểu, đái rắt, đái đêm, đau buốt khi đi tiểu... là nguyên nhân để các ông phải đến bác sĩ chuyên khoa khám về niếu đạo.
Tuy nhiên điểm may mắn là người ta thường gặp bướu hiền của tiền liệt tuyền thường hơn là bướu dữ, căn bệnh ung thư.
Tuyến nằm sau bọc đái (bàng quang), lớn bằng trái cau, nặng 30 gr, bao quanh ống dẫn tiểu, tiết một chất dịch có vị ngọt, mầu trắng đục như sữa kích thích sự sống động của tinh trùng: tinh dịch.
Trong cuốn sách rất được ưa chuộng tựa đề Der geplagte Mann - Người đàn ông lo âu - Juergen Thorwald - tác giả đã mô tả nhiệm vụ tuyến như sau: vào thời điểm mà sự kích thích sinh dục đạt đến cao độ, tiền liệt tuyến hoạt động như một cái máy ép bóp mạnh, một vài phân khối cocktail tinh trùng + tinh dịch được tống đi vào ống dẫn tinh, qua ống dẫn tiểu rồi bắn xối xả ra ngoài: xuất tinh. Đó là lúc sướng nhất của người đàn ông và...
Nhiều thế hệ đã đi qua, đã bao nhiêu thời giờ đã hao tốn trong bấy nhiêu lần bàn cãi về mầm sinh ra bệnh của tiền liệt tuyến: bướu hiền hay bướu dữ để tìm hiểu có phải là hậu quả của tánh mạnh hoặc là yếu kém trong sự phát triển tình dục. Trình độ y học hiện tại chưa tìm được câu trả lời chính xác.
Số người đàn ông chết do ung thư đưa đến hàng năm thì theo thống kê tính chung trên thế giới, thì số tử vong tại Hoa Kỳ và Âu Châu và các nước kỹ nghệ do ung thư tiền liệt tuyến được xếp vào hàng đầu. Trong khoảng thời gian 365 ngày trên nước Đức có thêm 168.000 nguời đàn ông mắc phải chứng bệnh ung thư, trong đó có 31.600 ca ung thư tiền liệt tuyến chiếm vị trí số một; kế đến là 27.900 ca ung thư phổi; tiếp theo là 24.600 ca ung thư ruột già.
Hàng năm số người chết do bệnh ung thư tiền liệt tuyến là 12.000 người, hiện tại trên toàn cõi CHLB Đức có khoảng chừng 700.000 người đàn ông mắc phải bệnh (thống kê của Bayer Diagnostika (AKTIV FOR YOU - tháng 04.2003).
Kể từ năm 1971, các hãng bảo hiểm sức khoẻ của CHLB Đức chịu hoàn toàn sở phí của sự thăm dò cho tất cả người đàn ông trên 45 tuổi để có thể phát hiện kịp thời chứng ung thư tiền liệt tuyến. Thống kê của tất cả các hãng bảo hiểm sức khoẻ: mặc dù không trả tiền thù lao và tổn phí khám nghiệm, chỉ có 11% người đàn ông trong lứa tuổi nói trên tại CHLB Đức đã tự nguyện đi đến phòng mạch.
A- Phương pháp định bệnh:
Sau phần khám nghiệm tổng quát cơ thể bệnh nhân, bác sĩ chuyên khoa tiết niệu sẽ tiếp tục theo các phương thức sau đây để cố tìm cho ra cơn bệnh:
1-Digitale rectale Palpation - Digitale - rektale Untersuchung (DRU): qua ngã hậu môn, thầy thuốc nhờ ngón tay trỏ có thể sờ thấy bề mặt sau chiếm đến 75% diện tích chung của tuyến, nằm phần cuối của ruột già: phần sinh bệnh thì cứng hơn và rất dễ phát hiện. Khi tìm thấy một dấu hiệu không bình thường, người bệnh được gởi đến những chuyên gia về bệnh niếu đạo. Cách thức khám giản tiện và rẻ tiền, nhưng một khi mà ngón tay đã phát hiện được cục u của tuyến thì thường thường là bệnh được khám phá hơi chậm.
2- Transrectale Prostatasonographie - transrektale Ultraschalluntersuchung (TRUS): siêu âm qua ngã hậu môn để tìm chính xác độ lớn, vị trí của bướu giúp cho thầy thuốc chích sinh thiết (biopsie) và lấy tế bào tuyến để khám nghiệm cơ thể bệnh lý học.
Đây là một phương pháp chính xác để định bệnh nếu thầy thuốc chích đúng chỗ (vẫn có những trường hợp bị tổ trác... chích lệch chỗ!).
3- PSA (Prostata Spezifisches Antigen):
PSA là một Glycoprotein, là một diếu tố (enzyme) do các tế bào tiền liệt tuyến ở trạng thái bình thường, của tế bào bướu hiền và cả tế bào bướu dữ tiết ra, diếu được hoà lẫn vào tinh dịch. Do đó chúng ta thừa hiểu nồng độ của PSA tăng lên trong máu trong nhiều trường hợp: bướu hiền, bướu dữ, viêm tiền liệt tuyến và ngay khi có đặt ống xông tiểu. Vì sự đa dạng của sự gia tăng nông độ diếu tố, thầy thuốc đôi khi cũng bị nhiễu loạn để định chính xác bệnh tiền liệt tuyến.
Hiệp hội Ung Thư Hoa Kỳ American Cancer Society khuyến cáo nên khám DRU (1), đo lượng PSA (3) hàng năm cho các ông kể từ 50 tuổi. Lứa tuổi 45 với những người được liệt vào nhóm người "nguy hiểm" khả năng gặp bệnh cao hơn và sớm hơn - yếu tố di truyền trong gia đình -: ông, cha, hay anh em ruột thịt đã có mang bệnh ung thư tiền liệt tuyến.
Ung thư tiền liệt tuyến sẽ được chữa lành nếu bệnh phát hiện sớm, thường thường là chưa có triệu chứng về đường tiểu tiện. Khi các triệu chứng mang bệnh đã xuất hiện thì phần lớn bướu đã lan đi, mọi cố gắng chữa trị bằng thuốc men hay giải phẫu sẽ không dứt hẳn bệnh. Do đó tất cả cố gắng của y học làm thế nào định bệnh càng sớm thì khả năng trị dứt hẳn bệnh càng cao. Trước thời đại của PSA thì có đến 33% trường hợp tìm ra bệnh thì đã quá muộn. Những năm gần đây, nhờ định lượng được PSA định ra bệnh được sớm hơn, chỉ còn có 7% trường hợp phát hiện trễ (thống kê đại học Muenchen / Đức).
Trên toàn cõi CHLB Đức có 240 trung tâm y khoa về chuyên khoa tiết niệu - trung tâm đại học, các bệnh viện thuộc đại học, bệnh viện cấp lớn - tính tiền theo lối tổng đều (pauschal - global) cách chữa trị và thuốc men không đồng nhất. Cộng thêm vào với sự phối hợp (1) + (2) + (3) nêu trên, bác sĩ chuyên khoa còn làm sinh thiết (biopsie), kết quả thường được biết ngay trong ngày (Same - day - Diagnose). Nếu kết quả sinh thiết:
*dương tính: có tế bào ung thư, sự chữa trị được bắt đầu ngay.
*âm tính: nếu lượng PSA cho những lần đo kế tiếp không giảm xuống thì bắt buộc làm lại sinh thiết tuyến.
Sự định ra bệnh ung thư tiền liệt tuyến sẽ đưa đến cho người bệnh một sốc (schock) nặng:
1- sợ cái chết sẽ đến do căn bệnh nan y đưa đến, hết thuốc chữa
2- biến chứng không tránh khỏi sau cuộc giải phẫu:
- đái mế hay đái dầm: không kiềm chế được đường tiểu.
- liệt dương sau khi mổ, làm mất hẳn cái phong độ nam giới => xìu như con bún tẩm nước mắm.
Chúng ta có thể khẳng định 100% là: mặc dù là một cơ quan nhỏ bé của cơ thể, tiền liệt tuyến có một chức năng rất khiêm tốn nhưng quả thật vô cùng cần thiết cho sự sống: mang con người đến chốn thiên thai khoái lạc của trần gian và cũng chính nó cũng mang lại cho loài người sự đau thương trầm thống khi nó vướng bệnh.
Người mắc phải bướu ung thư chỉ trong thời gian ngắn rất dễ rơi vào cảnh trầm cảm, mất hẳn thăng bằng cuộc sống, không muốn phơi bày ra sự thật ngay cả với vợ hay người bà con thân thuộc. Nhiều trường hợp phải nhờ các nhà phân tâm học giúp đỡ cho người bệnh thoát ra khỏi cái khủng hoảng tinh thần trước khi bắt đầu chữa bệnh...
Tôi đã có gặp những trường hợp ngoài sức tưởng tượng là có những cặp vợ chồng vào tuổi xế chiều đã từ chối sự chữa trị bằng giải phẫu và thuốc men mà kết quả là sẽ đưa đến 100% liệt dương. Họ nhất quyết bảo vệ cuộc sống chăn chiếu đang có trong tay cho đến giây phút cuối cùng.
B- Phương pháp chữa trị:
Bướu chưa di căn: bướu đang còn hạn chế, đang còn trong giai đoạn sớm, nhờ giải phẫu lấy toàn bộ mầm sinh bệnh ở giai đoạn này thì khả năng dứt hẳn bệnh rất nhiều. Nếu bệnh đã kéo dài trên hai năm, một khi mà bệnh đã phát triển thì sự chữa trị chỉ còn là tạm thời và chờ đợi qua ngày. "watchful waiting" - chú ý trong chờ đợi - nghĩa là đã định ra được bệnh nhưng không chữa trị, chờ cho đến khi bệnh có triệu chứng tại chỗ hay đã di căn thì cuộc sống còn lại của người bệnh không quá 10 năm.
1- Phương pháp giải phẫu:
* Cắt bỏ tiền liệt tuyến theo đường mổ bụng là phương pháp giải phẫu đã thực hiện 100 năm rồi. Kể từ năm 1980, cách mổ xẻ được hoàn thiện hơn theo sự phát triển của máy móc y tế và trang bị dụng cụ hiện đại, được xếp vào hạng đại phẫu cũng ngành tiết niệu. Ngay cả cho những người trẻ với những loại ung thư "trầm trọng" có thể sống thêm ít nhất là 10 năm. Không có hoa hồng nào là không có gai, sau cuộc giải phẫu dù có khéo tay đến đâu đi nữa, bệnh nhân sẽ bị rối loạn đường tiểu và liệt dương.
* Những năm gần đây còn có phương pháp mổ nội soi, không có sẹo mổ lớn. Ưu điểm là thời gian nằm bệnh viện ngắn hơn nhưng thời gian mổ kéo dài 4 lần nhiều hơn phương pháp mổ bụng. Nhưng hậu quả như rối loạn đường tiểu, chứng liệt dương cũng không thể tránh khỏi. Phương pháp còn mới, kết quả cũng còn phải chờ thời gian lâu nữa mới định giá được vị trí trung thực của nó.
* Sự kết hợp mổ nội soi với người máy (OP-Robotersystemen) như trong địa hạt mổ tim hở đang còn trong thời kỳ triển khai.
2- Xạ quang (Strahlentherapie) và hoá trị (Chemotherapie): khi bệnh đã lan ra.
* Kích thích tố tuyến dịch (Hormontherapie) + cắt bỏ dịch hoàn (orchiektomie): Khoảng 40 năm, theo nghiên cứu khoa học y học đã biết rõ dịch hoàn tạo kích thích tố (homone) sinh dục, và chính Testosteron là nguồn gốc của ung thư tiền liệt tuyến.
Chúng ta có thể kết luận:
- nếu không có kích thích tố Testosteron thì sẽ không có ung thư tiền liệt tuyến.
- Thế giới chưa ghi nhận trường hợp ung thư tiền liệt tuyến ở người đàn ông bị thiến, chắc chắn các quan hoạn thì không bao giờ bị ung thư tiền liệt tuyến.
* Nguyên nhân đưa đến chứng ung thư nói chung, chưa có trả lời rõ rệt. Trên 50 tuổi là thời điểm thường phát sinh bệnh, tuổi trung bình mắc bệnh là 72,3 tuổi. Tuổi sống của người đàn ông gia tăng rõ rệt thì số bệnh nhân bị ung thư tiền liệt tuyến cũng theo đà tăng lên theo.
Y học cũng biết rõ là sự bài tiết Testosteron do tuyến não thuỳ (Hypophyse) điều khiển. Hãng thuốc Nhật Takeda đã tìm được một loại thuốc ức chế hoạt động của não thùy để chận đứng sự tiết ra kích thích tố Testosteron tức là làm ngưng sự phát triển của bướu làm giảm thiểu rối loạn đường tiểu. Người ta cũng còn ghi nhận, khi dùng thuốc phần nhiều là cục bướu sẽ nhỏ lại giúp ích rất nhiều cho phẫu thuật viên.
Lúc ban đầu vì hạn chế thời gian có hiệu quả của thuốc, thuốc phải chích hàng ngày; dần dần hãng thuốc bào chế đã kéo dài được hoạt động dài hơn (depot) của thuốc, cho nên chỉ cần chích 1 tháng một lần. Hiện đang nghiên cứu để chỉ cần chích 3 tháng 1 lần.
* Sự cắt bỏ hai dịch hoàn đã thực hiện trên 40 năm, chận đứng 100% sự bài tiết Testosteron, có kết quả nhanh hơn là phải dùng thuốc như đã nêu trên. Khác biệt với cách dùng thuốc là khi thiến đi thì hai dịch hoàn sẽ không thể tái tạo lại được, đây chỉ là vấn đề tâm linh của con người.
Số tiền mua thuốc kích thích tố khá tốn kém, nên các hãng bảo hiểm sức khoẻ đang bàn cãi là có nên tiếp tục trả tiền thuốc hay là... cắt bỏ dịch hoàn. Trên thế giới có cả triệu người đang dùng thuốc này, một món lợi kếch xù của hãng thuốc Takeda.
Vấn đề tâm linh của người bệnh là khi nhuốm bệnh thì thường kéo thêm vào chứng trầm cảm, không giao tiếp với người thân, bạn bè. Sự bất hoạt động và cô đơn gây nên sự xáo trộn trong cuộc sống.
Trên CHLB Đức có những cuộc tiếp xúc để trao đổi kinh nghiệm, khó khăn gặp phải cho từng nhóm người vướng phải bệnh trầm kha này để chính họ tự chuẩn bị hành trang cho cuộc sống còn lại của chính mình.
Không ai hiểu rõ bệnh bằng thầy thuốc học chuyên khoa niếu đạo, nhưng không ai biết nỗi khổ tâm hay đau đớn bằng chính người mang bệnh. Làm thế nào để tránh không gặp phải bệnh, thì y học không thể trả lời được.
Một điều nhận xét chung:
- Cơ thể nặng nề, sức vóc phì nộm, trọng lượng quá cao, thức ăn nhiều thịt, nhiều mỡ và nhất là lượng rượu, thuốc lá là những môi trường xấu, nói chung dễ sinh bệnh tật mà chính con người tự tìm đến.
- Trong cuộc sống với thức ăn thanh đạm nhiều Vitamine: rau, quả, giá, đậu nành... thì mầm sinh bệnh ít hơn, có khả năng làm con người lánh xa được bệnh.
- Một điểm cần phải nêu lên lần nữa là yếu tố di truyền: con cái hay là anh em, ruột thịt của người mắc bệnh thì khả năng nhuốm bệnh những 2 - 3 lần nhiều hơn và thời điểm mắc phải bệnh 10 năm sớm hơn.
- Ảnh hưởng của tia phóng xạ: sau thế chiến thứ nhì, số lượng người Nhật vướng phải bệnh ung thư không gia tăng mặc dù đã sống dưới ảnh hưởng trực tiếp của 2 trái bom nguyên tử Hiroshima và Nagasaki.
Nguồn gốc và dịch tễ học:
- Kể từ năm 1995, số người mắc phải ung thư tiền liệt tuyến gia tăng đáng sợ. Năm 1979 tại Hoa Kỳ, chỉ phát hiện được có 64.000 trường hợp, đến năm 1999 thì tăng vọt lên đến 244.000 (Wingo và cộng sự viên) tính ra có đến 4 lần nhiều hơn.
- Điểm ghi nhận là nhóm người Mỹ da đen chiếm đến 21% ung thư tiền liệt tuyến trong tổng số người đàn ông mắc các bệnh ung thư.
- Tại CHLB Đức thì vào năm 1991 tìm thấy 16.000 trường hợp, đến năm 1995 lên đến 20.000 (Hoelzel & al. 1991, Hoelze 1995).
- Người Âu châu phía Đông mắc bệnh thấp hơn nhóm người sống ở phía Tây. Tỷ số người ở phía Tây Đức là 29 / 100.000, người anh em Đông Đức (trước đây) chỉ có 19,9 / 100.000.
- Người Á Châu chiếm tỷ số mắc bệnh thấp nhất: 1-7 / 100.000.
- Hong Kong 2,6
- Nhật Bản 3,8
- Singapur 4,2
- Thuỵ Điển 20,4
- Thuỵ Sĩ 22,5
- Việt-Nam: trong thời gian 10 năm công tác tại Bệnh Viện Trung ương Huế và miền Trung Việt-Nam qua chương trình huấn luyện quốc gia: Deutscher Akademischer Austausch Dienst (DAAD) - German Academic Exchange Servive - Office Allemand d‘ Exchanges Universitaires, đã tìm thấy những mẫu nghiệm dương tính của ung thư tiền liệt tuyến; một thống kê chính xác chưa thực hiện được.
Chương trình hợp tác CHLB Đức và Đại Học Y Khoa Huế cho năm 2004-2005 sẽ thực hiện là đo lường được nồng độ PSA (Prostata Spezifisches Antigen), trang bị máy móc hiện đại để việc chẩn đoán bệnh được sớm, đào tạo chuyên viên tại chỗ và đón nhận bác sĩ chuyên ngành giải phẫu niếu đạo tu nghiệp tại CHLB Đức.
Tính ra người Mỹ da đen có khả năng nhuốm bệnh 30 lần nhiều hơn người Nhật Bản và con cháu của Nhật Hoàng vướng bệnh 10 lần ít hơn người dân Đức. Một điểm đáng chú ý là con của Thiên Hoàng di dân đến Hoa Kỳ thì chỉ số mắc bệnh ung thư tiền liệt tuyến cao hơn đồng hương của họ sống tại đảo Phù Tang. Điểm này đưa đến kết luận là môi trường và cách ăn uống ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ của con người.
