Người thân tín của Đức Phanxicô tại Pháp, hồng y Jean-Marc Aveline, tổng giám mục giáo phận Marseille và là người lên chương trình chuyến tông du của Đức Phanxicô đến Marseille ngày 22 và 23 tháng 9, đã thành công cho thấy ngài là nhân vật thiết yếu trong Giáo hội Pháp. Phong cách bình dân, chiều sâu thiêng liêng, thận trọng trong chính trị của ngài làm lôi cuốn. Ngài có thể đi xa đến đâu?
la-croix.com, Héloïse de Neuville và Loup Besmond de Senneville, Rôma, 2023-09-17
Hồng y Jean-Marc Aveline tại Marseille tháng 4 năm 2021. Theo Giacometti/Hans Lucas
Nhưng làm thế nào mà ngài có thể thuyết phục được giáo hoàng đến Pháp, khi tất cả các đồng hữu trước ngài đều thất bại? Chắc chắn Đức Phanxicô sẽ lặp lại, ngài đến Marseille chứ không phải Pháp, ngài muốn nhấn mạnh đến ưu tiên ngài dành cho “các nước nhỏ ở châu Âu”. Dù sao đi nữa, hồng y Jean-Marc Aveline thành công vụ ngài đặt cược: đưa Đức Phanxicô đến thành phố cảng, ngài không thể ngăn người Pháp đến với ngài. Một chuyện phi thường không do tình cờ.
Đức Phanxicô tại Marseille: vì sao không phải là chuyến đi thăm “nước Pháp”?
Phương pháp của hồng y trước hết là nụ cười cởi mở, không để mình bị lừa và không thích kể câu chuyện của mình: “Quý vị biết đó, đã có nhiều chuyện điên khùng nói về tôi, hết bài này đến bài khác, tôi sẽ không nói thêm nữa, nha”, ngài nói với nụ cười và thật sự không lấy làm tiếc gì về chuyện này, còn chúng tôi, chúng tôi cố gắng có được cuộc phỏng vấn với ngài, chính xác là để có một chân dung của ngài. Lúc đó là cuối tháng 8, ngài là khách mời danh dự trong một buổi họp mặt do cộng đồng Con đường Mới (Chemin-Neuf) tổ chức.
Bàn tay của hồng y Aveline
Giờ đây, việc này đã trở thành thói quen kể từ khi ngài được Đức Phanxicô phong hồng y năm 2022: khắp nơi trong Giáo hội Pháp, ngài được mời để xin đỡ đầu, xin ban phép lành. Chân dung của ngài không có trong phòng thánh: thần học gia 64 tuổi, nổi tiếng thông minh, người tin cậy của giáo hoàng, hiện thân của một Giáo hội gần gũi với người bị loại trừ, tất cả để phục vụ vùng Địa Trung Hải và Marseille… Trong khi trong hàng giám mục Pháp, các nhân vật khác khó được nổi lên, trong thời điểm này, bàn tay của hồng y Aveline đóng vai trò là nơi trú ẩn an toàn: các dấu hiệu hiệp nhất của ngài ở đó, thậm chí là “đồng thuận” làm mọi người yên tâm, dù có một số lấy làm tiếc.
Điều chúng ta phải hiểu là, với người Pháp-Algeria này – sự “hiệp thông” theo cách nói của người công giáo là một ám ảnh. Có lẽ ngài đã có kinh nghiệm ghi khắc của một đời sống lưu vong và bứt gốc rễ từ thuở thơ ấu. Khi lên 4 tuổi, gia đình ngài buộc phải trốn khỏi Algeria, ngài “còn quá nhỏ” để hiểu được “sự kiện” năm 1962.
Nhà nghiên cứu Rémi Caucanas, người làm việc bên cạnh ngài ở Marseille cho biết: “Chúng ta sẽ không hiểu hồng y Jean-Marc Aveline là ai, nếu chúng ta không biết Giáo hội đầu tiên của ngài là Giáo hội của cha mẹ ngài, đức tin sống động của họ, gia đình sống trong cảnh di cư, thử thách và tang tóc”. Hồng y đã mất hai người em gái – Martine qua đời khi mới 7 tháng tuổi và Marie-Jeanne qua đời năm 2011 vì căn bệnh ung thư nặng – ngài gần gũi với cha mẹ, ngài thường xuyên chăm sóc ông bà.
Một tầm nhìn phù hợp với tầm nhìn của Đức Phanxicô
Trước hết gia đình ngài đến Paris, nhờ thân phụ ngài là nhân viên giao thông SNCF, cuối cùng gia đình khiêm tốn của ngài cũng đến được dưới ánh mặt trời của các quận phía bắc Marseille. Là tổng giám mục giáo phận Marseille năm 2019, bây giờ ngài biết rõ những rạn nứt của vùng Địa Trung Hải như lòng bàn tay. Hành trình này đã hình thành trong ngài một tầm nhìn hoàn toàn phù hợp với tầm nhìn của Đức Phanxicô, đặc biệt vấn đề tiếp nhận người di cư.
Hồng y Jean-Marc Aveline: “Học cách nhìn Địa Trung Hải với Đức Phanxicô”
Dù có phẩm chất “Bergoglio” nhất trong số các giám mục Pháp, nhưng hồng y Aveline nổi bật với phong cách của ngài, ngài ít làm chẻ thớ hơn so với giáo hoàng. Đặc biệt với người di cư, chúng ta sẽ không nghe ngài đưa ra những tuyên bố dữ dội và phẫn nộ, có nguy cơ làm cho một số giáo dân xa lánh. Nhưng không vì vậy mà ngài không đặt cược vào gặp gỡ, ngài kín đáo cử các linh mục hoặc thanh niên công giáo của tàu buôn hải quân đến gặp thủy thủ đoàn của Aquarius, tàu SOS Địa Trung Hải. Ngài kể: “Việc này đã làm họ hoàn toàn thay đổi.”
Mối quan tâm đến sự hiệp nhất và những người sống bên lề, ngài luôn tiếp tục làm, và trước hết, trong chính giáo phận của ngài. Tháng 7 năm 2022, một ngày sau khi Đức Phanxicô vặn ốc giới hạn thánh lễ theo nghi thức trước Công đồng Vatican II, ngài đã ngay lập tức đưa ra một văn bản trấn an để thu hút sự chú ý của những người theo chủ nghĩa truyền thống ở Marseille. Sáu tháng sau, ngài còn đến giáo xứ Saint-Charles ở Marseille để cử hành thánh lễ ở đó theo nghi thức tridentin.
Ít đề cập đến các vấn đề nhạy cảm
Có phải vì sợ chống lại với phần rìa này của Giáo hội, hiện đang rất hiện diện ở giáo phận Fréjus-Toulon lân cận, mà ngài đã xin giáo hoàng duy trì giám mục của mình, bị cáo buộc có những sai sót nghiêm trọng trong việc quản lý không? Theo thông tin của chúng tôi, khi Vatican đang nghiên cứu việc yêu cầu giám mục Dominique Rey từ chức, thì theo hồng y Aveline, nên giữ giám mục Rey lại. Cuối cùng Rôma đã chọn bổ nhiệm một phụ tá ở bên cạnh ngài. Trong riêng tư, tại Vatican, hồng y Aveline thẳng thắn thừa nhận sai lầm của giám mục Rey ở Toulon, nhưng ngài nhấn mạnh, “chúng ta không nên làm nhục giám mục” và tránh mọi rạn nứt.
Vụ ngưng phong chức ở giáo phận Fréjus-Toulon: Giám mục Rey thừa nhận có “những sai sót”
Trước sự thất vọng của một số người, ngài hiếm khi dấn thân vào những vấn đề tế nhị. Lạm dụng tình dục trong Giáo hội? Một giám mục đồng hữu cho biết: “Ngài làm khá nhiều công việc, nhưng đó không phải là sở trường của ngài, ngài vẫn còn hơi ngây thơ”. Ý kiến của ngài về hôn nhân của các linh mục? “Ồ, tôi không biết gì về chuyện này!” Sự nhạy cảm chính trị của ngài? “Việc ủng hộ một đảng không phải là vai trò của tôi.”
Gặp hồng y Jean-Marc Aveline, người đưa Đức Phanxicô đến Marseille
Người thán phục và người gièm pha không đồng ý với nhau về cách ngài không dứt khoát trong vấn đề này. Với người thán phục, đó là thành quả của một ý chí muốn “giữ gìn mối quan hệ bằng mọi giá”. Với người gièm pha, Aveline, “là người có tư duy đúng đắn và thiện cảm, luôn điều chỉnh để phù hợp với mọi tình huống”, một người công giáo biết ngài lâu năm mô tả.
Mối quan tâm đến sự hiệp nhất này cũng được rèn luyện bởi tầm nhìn thần học trưởng thành lâu dài và đời sống thiêng liêng sâu đậm của ngài. Tất cả những người quen thân với ngài đều công nhận: “Ngài thực sự là con người của cầu nguyện.” Khi việc bỏ đạo vẫn tiếp tục và cơ sở xã hội học của giáo dân ngày càng thu hẹp, hồng y vẫn bảo vệ quan điểm về thể chế đảo ngược của một Giáo hội chỉ tập trung vào tín hữu của mình. Ngài muốn có một giải tập trung triệt để.
Vai trò duy nhất của Giáo Hội
Năm 2022, ngài tuyên bố trước các linh mục dự Đại hội Truyền giáo: “Nỗi ám ảnh về sự sống còn làm Giáo hội và các thành viên của Giáo hội mệt mỏi, trong khi Giáo hội không có trọng lực của chính mình. Vai trò của Giáo hội trên hết là đặt mình vào việc phục vụ tình yêu của Thiên Chúa dành cho thế giới.”
Một xác tín mạnh mẽ khác: nhận thức sâu sắc rằng, nếu Giáo hội có vai trò tiên tri và duy nhất trên thế giới, thì những người ngoài kitô giáo cũng có một vị trí huyền nhiệm trong việc hoàn thành công việc của Thiên Chúa. Một tầm nhìn đặc biệt do ngài cắm rễ trong suy niệm về các tác phẩm của Đức Gioan Phaolô II, Đức Bênêđictô XVI, Henri de Lubac và Jürgen Habermas. Cuối cùng công việc thần học của ngài đã thúc đẩy ngài hướng đến đối thoại với các tôn giáo khác mà không nhất thiết ngài phải đi tìm kiếm nó.
Trên thực tế, chính tổng giám mục của ngài, hồng y Coffy đã phát hiện ra linh mục trẻ và khuyến khích linh mục học tập. Linh mục trẻ mơ được ở một giáo xứ trong các quận phía bắc của Marseille. Nhưng vì vâng lời, năm 1992, Aveline đồng ý thành lập Viện Khoa học và Thần học Tôn giáo và mười năm sau là Viện Công giáo Địa Trung Hải. Những trung tâm nghiên cứu này, đặc biệt nghiên cứu về linh đạo của Thánh Charles de Foucauld và các tu sĩ ở Tibhirine, đã làm tươi mát văn hóa Giáo hội địa phương cũng như đào tạo nhiều người công giáo gặp gỡ người hồi giáo.
Năm 2000, Jean-Marc Aveline lấy bằng tiến sĩ thần học về kitô học tôn giáo, so sánh công việc của hai trí thức tin lành thế kỷ 19 và 20. Hồng y Aveline khẳng định: “Người ta nói tôi đam mê hồi giáo và đối thoại liên tôn, điều này là sai. Điều làm tôi thích thú là Paul Ricoeur, kitô học, những vấn đề của thế tục hóa. Chính hồng y Coffy và cội nguồn của tôi ở Marseille đã định hình con đường của tôi hướng tới tất cả những điều này.”
Một người cắm neo ở Marseille
Đúng ra ngài không bao giờ muốn rời Marseille. Được thụ phong linh mục năm 1984 cho giáo phận, ngài trở thành giám mục phụ tá năm 2013. Trong khi thông lệ quy định, giám mục phụ tá luôn được bổ nhiệm làm giám mục ở một giáo phận khác, ngài đã được chọn, trước sự ngạc nhiên của mọi người, để thành tổng giám mục của Marseille năm 2019. Cựu thị trưởng thành phố, Jean-Claude Gaudin, bạn của hồng y nói: “Đó là giám mục Pontier, người được Vatican giao việc bổ nhiệm giám mục Aveline ở Marseille làm tổng giám mục để kế vị ngài; ngài đã nài nỉ rất nhiều và có được quyết định cực kỳ hiếm hoi này.”
Bây giờ, neo cắm lịch sử này mang lại cho ngài một uy quyền đạo đức vững chắc trong giáo phận của ngài, nơi ngài là một mục tử nổi tiếng, một hiệu trưởng trường công giáo ở các quận phía Bắc Marseille tóm tắt: “Chúng tôi yêu mến ngài, mọi điều ngài nghĩ về Marseille, ngài đều thể hiện. Đó là sự thật.” Dù giọng nói của ngài thay đổi tùy theo hoàn cảnh – từ rất rõ ràng đến rất nhẹ – ngài được mô tả là người giản dị, dễ gần và ấm áp trong mọi hoàn cảnh.
Là người am tường chính trị, ngài biết sức mạnh các biểu tượng đối với người dân Marseille và biết cách dùng chúng khi cần thiết. Năm 2021, ngài cử hành tang lễ cho một trong những người nổi tiếng nhất trong số số các chính trị gia, ông Bernard Tapie. Với chuyến đi của giáo hoàng trong vài ngày tới, ngài nhấn mạnh thánh lễ của Đức Phanxicô sẽ được cử hành tại sân vận động Vélodrome, chứ không ở một nơi nào khác.
Làm thế nào sân vận động Vélodrome của Marseille đi từ sân vận động đến nhà thờ?
Định mệnh thay đổi năm 2022
Đó là năm 2022, định mệnh công khai của ngài thay đổi. Linh mục Benoist de Sinety, bạn của ngài nói với ngài qua điện thoại, ngài đã được Đức Phanxicô phong làm hồng y. Tổng giám mục Marseille cho biết ngài rất ngạc nhiên và rất “sợ”. Thật ra cuộc gặp đầu tiên của ngài với Đức Phanxicô chỉ diễn ra trước đó một năm. Lúc đó, tổng giám mục Marseille muốn thuyết phục giáo hoàng tổ chức một thượng hội đồng về Địa Trung Hải. Dự án không được chấp thuận, nhưng Đức Phanxicô đã bị lôi cuốn qua cách đề cập trực tiếp của ngài, người không nói được một từ tiếng Ý nào lúc đó. Kể từ đó, hai người gặp nhau thường xuyên, ngoài chương trình nghị sự chính thức, và hồng y Aveline cố gắng tối đa học ngôn ngữ của Vatican.
Jean-Marc Aveline, hồng y yêu thích của Giáo hoàng
Sự gần gũi này làm hiếu kỳ. Một cấp cao của Vatican mỉm cười: “Đó là người Đức Phanxicô mến.” Một người khác xem ngài là “nhân vật mạnh mẽ mới của Giáo hội Pháp ở Rôma”. Trong những tháng gần đây, Jean-Marc Aveline đã thành nhà lãnh đạo Giáo hội Pháp hiện diện nhiều nhất tại Vatican, vì ngài đến đây hai tuần một lần. Ở đó, ngài gặp các nhân vật cao nhất của Giáo triều như Quốc Vụ Khanh Pietro Parolin, hồng y Joao Braz de Aviz, đứng đầu bộ Tu sĩ…
Liệu ngài có còn thì giờ để chăm sóc gần 200 linh mục trong giáo phận của ngài, để giải quyết những thách thức của một giáo phận bị đánh dấu bởi bạo lực và nghèo đói không? Ở Marseille, đó là câu hỏi giáo dân đặt ra. Một linh mục nói: “Tôi sợ ngài sẽ phân tán và cuối cùng đồng ý tất cả mà không phân định,” linh mục đưa ra lịch làm việc bận rộn của hồng y với nhiều cam kết, đặc biệt là ngài đồng hành với cộng đồng Emmanuel.
Hồng y biện hộ cho mình, ngài đảm bảo ngài áp dụng lời khuyên này của người tiền nhiệm: “Mỗi khi sức nặng của công việc đè nặng lên bạn, bạn, bạn kéo dài thì giờ cầu nguyện của mình.”
Từ Sidi Bel-Abbès đến Giáo triều Rôma
Ngày 26 tháng 12 năm 1958: sinh ở Sidi Bel-Abbès, Algeria. Là con cả trong thế hệ thứ tư của gia đình ở Algeria.
1966: Gia đình đến Marseille sau chặng dừng chân đầu tiên ở Paris. Thân phụ của hồng y Jean-Marc Aveline được SNCF chuyển đến và tìm được một căn hộ khiêm tốn ở các quận phía bắc thành phố.
1967: Lúc 9 tuổi, cậu bé Jean-Marc lần đầu tiên nghe tiếng gọi làm linh mục. Anh cân nhắc nhiều nghề nghiệp khác trong thời niên thiếu nhưng cuối cùng vào chủng viện năm 18 tuổi.
1984: Thụ phong linh mục cho giáo phận Marseille.
1992: Thành lập Viện Khoa học và Thần học Tôn giáo.
2013: Được bổ nhiệm làm giám mục phụ tá Marseille.
2019: Được bổ nhiệm làm tổng giám mục Marseille.
2022: Được Đức Phanxicô phong hồng y.
Marta An Nguyễn dịch
Nguồn: phanxico.vn