1) Ngày xưa, Hùng Vương có rất nhiều con trai, tất cả đều gọi là hoàng tử. Trong số những người này, có người thích theo học văn chương, lại có những người ưa luyện tập võ nghệ. Riêng Tiết Liêu, vị hoàng tử trẻ nhất, lại thích nghề canh nông. Cùng với và các con, chàng chăm lo cày cấy ruộng đất ở miền đồng quê.
1) King Hùng Vương had many sons; they were called Princes. Some liked literary careers. Others excelled in martial arts. The youngest prince named Tiết Liêu, however, loved neither. Instead, he and his wife and their children chose the countryside where they farmed the land.
2) Gần cuối năm, Hùng Vương cho họp các hoàng tử lại mà truyền rằng: "Vào dịp đầu năm sắp tới, người nào trong bọn các con, đem dâng ta một món ăn đặc biệt và có nhiều ý nghĩa nhất, thì ta sẽ truyền lại ngôi báu này cho..."
2) One day, toward the end of the year, the king met with all his sons. He told them whoever brought him the most special, most meaningful food would be made the new king.
3) Nhận được lệnh này, các hoàng tử đều trở về nhà riêng. Rồi những người này đã cùng gia nhân lên rừng săn bắn. Họ bẫy chim, bắt thú, với ý định là đem các loài vật đã săn được về chế biến, nấu nướng thành những món ăn đặc biệt, để sẽ dâng lên vua cha.
3) Almost immediately, the princes left for their homes and started looking for the most special food to offer the king. Some went hunting in the forests and brought home birds and animals which they prepared into the most delicious dishes.
4) Những người khác lại chèo thuyền, dong buồm ra khơi. Họ dùng lưới để bắt cá, tôm, cua, sò, ốc và những sản vật khác lạ của biển khơi. Với loại hải sản bắt được này đem về, họ sẽ xào nấu làm thành những món ăn ngon để dâng vua. Vì thế, họ đã không quản ngại gì sóng to, gió lớn ở ngoài biển khơi.
4) Some others sailed out to the open sea, trying to catch fish, shrimp, crab, shellfish, lobsters and other much loved seafood. Neither the rough sea nor the violent weather could stop them from looking for the best gifts to please the king.
5) Còn Tiết Liêu, chàng định sẽ chọn trong các nông phẩm, rồi lựa lấy những thứ gì quý nhất để chế biến ra các món ăn. Ngoài cánh đồng lúa đã chín vàng, tới một thửa ruộng lúa nếp, chàng ngắt một bông lúa mới chín tỏa hương thơm nhè nhẹ.
5) In his search, Tiết Liêu went back to the countryside. He saw that the rice in his paddy fields was ripe and ready to be harvested. Walking by a glutinous rice field, he picked some golden grains on a long stalk. He brought them close to his nose, and he could smell a delicate aroma.
6) Cầm bông lúa nếp trở về nhà, Tiết Liêu bảo vợ: "Chúng ta đã có sẵn lúa chín vàng. Vậy chả cần phải tìm kiếm đâu xa nữa. Chúng ta sẽ xay lúa, giã gạo nếp để làm mấy loại bánh thơm, ngon rồi đem dâng lên vua cha. Lễ vật đó chắc chắn sẽ có nhiều ý nghĩa hơn cả".
6) Hurriedly, Tiết Liêu went home with the rice stalk. He sat down and talked to his wife. He told her that since they were farmers living off the land, they should not look anywhere else for the gifts. He said they should use glutinous rice which they had grown with their own hands to make some cakes for the king. "The use of glutinous rice", he said, "would add more meaning to the gifts".
7) Sau đó, tất cả mọi ngưởi cùng ra đồng, gặt lúa mới chín gánh về nhà. Rồi chồng xay thóc, giã gạo thành bột, vợ nhào bột làm bánh, các con nhóm lửa, nấu bánh. Họ vui vẻ làm việc suốt ngày mà không thấy mệt. Chẳng bao lâu họ đã làm được hai thứ bánh: một bánh hình tròn, một bánh hình vuông.
7) His entire family then set out to harvest the rice. Tiết Liêu himself ground the glutinous rice grains into fine flour. His wife mixed it with water into a soft paste. His children helped by building a fire and wrapping the cakes with leaves. In no time, they finished, and in front of them lay two kinds of cakes: one was round and the other was square in shape.
8) Bánh hình tròn gọi là bánh dày, được làm bằng gạo nếp thổi thành xôi, rồi giả xôi cho thật nhuyễn mà làm thành bánh. Bánh chưng hình vuông, cũng gói bằng gạo nếp, bên trong có nhân thịt lợn (heo), hành và đậu. Phía ngoài bánh được bọc bằng những tấm lá dong màu xanh. Bánh chưng gói rồi đem nấu kỹ cho thật chín.
8) The round cake was made with glutinous rice dough and was called "Bánh Dày" by Tiết Liêu. He named the square shaped cake "Bánh Chưng" which he made with rice, green beans wrapped in green leaves. Everybody was extremely happy with the new kind of cakes.
9) Ngày đầu năm đã tới. Các vị hoàng tử, người nào cũng tự tay bưng các món ăn vừa ngon, vừa quý tới dâng lên vua cha. Người này dâng món cá nhồi nấm hương, hấp cách thủy, mùi thơm ngào ngạt. Người kia dâng món chim công quay, tôm hùm nướng... Những món ăn này đều có thêm nhiều gia vị và được trình bày thật đẹp mắt.
9) On the first day of Spring, the princes took the gifts of their labor and love to the king. One carried a delicious dish of steamed fish and mushrooms. Another brought with him a roasted peacock and some lobsters. All the food was carefully cooked and beautifully presented.
10) Bây giờ đến lượt Tiết Liêu. Chồng bưng "Bánh chưng", vợ bưng "Bánh dày" vào dâng vua. Thấy bề ngoài những loại bánh này quá tầm thường, các vị hoàng tử khác có ý khinh bỉ và tìm lời diễu cợt người em nhỏ. Điều lạ lùng và bất ngờ nhất là, sau khi nếm thử, nhà vua đã chấm cho hai thứ bánh của Tiết Liêu đoạt giải nhất.
10) When it was Tiết Liêu's turn to present his gifts, he carried the "Bánh Chưng" and his wife carried the "Bánh Dày" to the king. Seeing Tiết Liêu's simple offerings, other princes sneered at them. But after tasting all the food brought to Court by his sons, the king decided that the first prize should be awarded to Tiết Liêu.
11) Hùng vương còn giải thích cho sự chọn lựa của mình rằng: "Bánh của Tiết Liêu thật là tinh khiết và ngon lành. Ngoài ra, hai thứ bánh này đều làm bằng lúa gạo là thức ăn hàng ngày của toàn dân ta. Đó mới là có ý nghĩa nhất!". Sau đó, vua cha nhường ngôi cho Tiết Liêu. Các vị hoàng tử khác đều chắp tay, cúi đầu chúc mừng vị vua mới được truyền ngôi.
11) The king Hùng Vương then said that his youngest son's gifts were not only the purest and the best, but also the most meaningful because Tiết Liêu had used nothing except rice which was the basic foodstuff of the people to make them. The king gave up the throne and make Tiết Liêu the new king. All the other princes bowed to show respect and congratulated the new king.