1) Đã mấy đời họ Triệu là người giàu có ở vùng Nưa (Thanh Hóa) thuộc quận Cửu Chân. Triệu Quốc Thái sinh được một trai đặt tên là Triệu Quốc Đạt. Hai năm sau (229) trong khi Triệu Ông cùng gia nhân đi săn được con beo gấm thì ở nhà, Triệu bà sinh được một cô con gái rất xinh, đặt tên là Triệu Thị Trinh. Ai cũng cho đó là một điềm lành.
1) The Triệu family had been wealthy for many generations at Nưa mountain (Cửu Chân district, Thanh Hóa province). Triệu Quốc Thái had a son named Triệu Quốc Đạt. Two years later (229), while Sir Triệu and his servants went hunting and caught a precious panther, at home his wife gave birth to a pretty girl named Triệu Thị Trinh. Everyone considered it a good sign.
2) Cô bé Triệu Thị Trinh hay ăn, chóng lớn rất khỏe mạnh, không quấy khóc như nhiều trẻ khác. Mới 8 tuổi mà Triệu Thị Trinh đã lớn bằng các cô gái khác 12, 13. Cô thích chạy nhảy, chơi đùa như con trai. Hàng ngày, Triệu Thị Trinh đánh khăng, đá cầu, thả diều cùng anh ruột là Triệu Quốc Đạt.
2) Unlike the other babies who often cried, the little girl had a good appetite, grew up very fast, and was healthy. At the age of eight, she was as tall as other twelve or thirteen year old girls. She was fond of running, jumping and playing like a boy. Everyday, Triệu Thị Trinh used to play games of sticks, shuttlecock, flying kite together with her brother Triệu Quốc Đạt.
3) Triệu Bà muốn cho con gái học may vá, thêu thùa, nhưng Triệu Thị Trinh không ưa thích nữ công. Nàng thường theo cha ra vườn sau nhà, tập múa gươm, cưỡi ngựa, bắn cung. Chiều con, Triệu Quốc Thái mời thầy về nhà dạy cho hai con, sáng học văn, chiều học võ. Triệu Thị Trinh và Triệu Quốc Đạt học tập chăm chỉ nên rất tấn tới.
3) Her mother, Mrs. Triệu, would like her to learn sewing and embroidery, but she was not interested in arts of homemaking. She used to follow her father to the backyard to practice fencing, horseback riding, and archery. To please their children, Triệu Quốc Thái invited teachers home to teach them literature in the morning and martial arts in the afternoon. Triệu Thị Trinh and Triệu Quốc Đạt studied hard and made great progress.
4) Lúc đó quận Cửu Chân (một phần đất nước ta bây giờ) đang bị nhà Ngô đời Tam Quốc bên Tàu cai trị. Bọn quan lại nhà Ngô đều tham lam, tàn ác. Chúng bắt dân vùng biển lặn xuống đáy biển để mò trai, lấy ngọc. Nhiều người mới lặn xuống đã bị cá mập đớp cụt chân, thủng ruột chết. Chúng vẫn không xót thương lại bắt người khác nhảy xuống biển, tiếp tục mò ngọc trai.
4) By that time, the district of Cửu Chân (part of our country nowadays) was ruled by the Ngô (the period of Three Nations in China). All the Ngô mandarins were greedy and cruel. They forced people living by the seacoast to dive for pearls. Some divers had lost limbs or were disemboweled by sharks. Without compassion, they ordered others to dive down to keep looking for pearls.
5) Dân chúng ở miền núi rừng thì phải đi săn voi để lấy ngà, săn hổ để lấy da, săn tê giác để lấy sừng về nộp cho bọn quan lại nhà Ngô. Những người này, khi vào rừng, không may đã bị hổ hoặc voi quật chết. Có khi họ còn bị rắn trăn rất lớn quấn cho nghẹt thở rồi nuốt sống. Nhiều gia đình vì thế mà con thơ mất cha, vợ dại mất chồng.
5) People living in mountainous regions must hunt elephants for their tusks, tigers for hides, rhinoceros for horns to submit to the Ngô mandarins. These hunters were unfortunately killed by tigers, elephants or other wild animals when going into the jungle. Sometimes, they were squeezed, choked to death, and swallowed up by big reptiles. In many families, children lost their fathers, wives lost their husbands.
6) Tại miền đồng bằng, quanh năm dân quê làm ruộng rất là vất vả, cực nhọc. Thế mà gặt được lúa về là bọn quan lại nhà Ngô đã tới tận nơi, thu vét gần hết. Những thanh niên trai tráng bị lùa đi làm xâu, xây thành, đắp lũy, cất doanh trại cho quân lính của chúng ở. Chính bọn quân lính nhà Ngô này thường đi mọi nơi chém giết dân lành.
6) In the plains, people worked very hard all year round. However, the Ngô mandarins exploited them without mercy by collecting almost of their rice harvest. Young men were rounded up to go build fortresses, citadels, and barracks for them. These Ngô soldiers used to make raids everywhere and killed innocent people.
7) Trước những cảnh khổ cực đó, Triệu Thị Trinh rất uất ức, căm thù bọn quan lại nhà Ngô. Nàng bàn với Triệu Quốc Đạt là phải tìm cách nào để cứu dân, cứu nước. Triệu Quốc Đạt bảo em: "Bây giờ cha mẹ đã mất, em nên lánh về quê ngoại ít lâu. Ở đó xa xôi, vắng vẻ, em hãy gây dựng một đội quân thật mạnh để sẽ đánh bọn thái thú nhà Ngô. Còn anh ở ngoài vận động thêm."
7) Witnessing those miserable acts, Triệu Thị Trinh was infuriated and vengeful towards the Ngô mandarins. She planned with her brother of ways to save their people and their country. Triệu Quốc Đạt told his sister, "Now that our parents have passed away, you should go back to our mother's village for some time. In that deserted and far-away land, you should build up a strong force ready to fight the Ngô. As for me, I will go around to look for more help."
8) Triệu Thị Trinh nghe lời anh, về quê ngoại ở gần chân núi Tùng, thuộc Hậu Lộc (Thanh Hóa). Tại đây, nhờ gia đình bên ngoại giàu có, nàng tụ tập trai tráng lại, thành lập một phường săn để vào rừng săn thú. Nhưng khi vào đến giữa rừng thì họ dừng lại để tập luyện võ nghệ. Những người biết nghề rèn, lo rèn sắt thành những mũi giáo nhọn, lưỡi kiếm sắc.
8) Listened to her brother, Triệu Thị Trinh returned to her mother's hometown near the foot of Tùng mountain at Hậu Lộc (Thanh Hóa province). Thanks to the wealth of her mother's family, she assembled all the local youth into a group of hunters to go hunting for wild animals in the forest. However, when reaching the heart of the forest, they stopped there to practice martial arts. Those who knew about blacksmith's crafts forged bars of iron into sharp lances and swords.
9) trong khi Triệu Ông cùng gia nhân đi săn được con beo gấm thì ở nhà, Triệu bà sinh được một cô con gái rất xinh, đặt tên là Triệu Thị Trinh. Ai cũng cho đó là một điềm lành.
9), while Sir Triệu and his servants went hunting and caught a precious panther, at home his wife gave birth to a pretty girl named Triệu Thị Trinh. Everyone considered it a good sign.
10) Để có nhiều lương thực, những thanh niên trong phường săn, còn phá rừng làm rẫy cấy lúa, trồng bắp, nuôi trâu, bò, gà, vịt... Lúa bắp dư thừa được cất kỹ trong các hang đá. Nhờ vậy, những người ở các nơi khác kéo đến, mỗi ngày một đông, mà không bao giờ bị thiếu gạo ăn...
10) To have plenty of food, young men belonging to the hunting group also cleared out the forest for cultivation, planted rice and maize, raised cattle and poultry. Extra rice and corn were hidden away in the caves. Therefore, although more and more people came to join Lady Triệu every day, they were never short of food.
11) Triệu Thị Trinh còn liên lạc kết giao với ba anh em họ Lý là Lý Hoàng, Lý Mỹ và Lý Thành ở làng bên cạnh. Ba người này có tiếng là giỏi võ nghệ mà nhà lại giàu có. Họ thường bỏ tiền gạo ra giúp đỡ những người nghèo đói nên được dân chúng mến phục. Do đó, mà họ được nhiều người theo xin làm gia nhân.
11) Triệu Thị Trinh extended her friendship with the three Lý brothers named Lý Hoàng, Lý Mỹ and Lý Thành living in the neighboring village. These three men were well known for their martial arts skills and their family wealth. They often gave the poor rice and money. People admired them for these kind acts. Thus, they attracted a lot of followers who volunteered to be their servants.
12) Trong khi ấy thì Triệu Quốc Đạt ngược dòng sông Mã, lên mạn Hòa Bình. Tại vùng núi non này, Triệu Quốc Đạt làm quen với Quách Sơn, một quan Lang đứng đầu nhóm người Mường. Sau khi hiểu rõ mục đích của Triệu Quốc Đạt là sẽ nổi dậy đánh đuổi giặc Ngô, Quách Sơn vui lòng theo ngay.
12) During that time, Triệu Quốc Đạt went upstream Mã river to reach Hòa Bình. In this mountainous region, Triệu Quốc Đạt made the acquaintance of Quách Sơn, a chieftain of the Muong's tribe. Having known Triệu Quốc Đạt's goal of uprising and chasing away the Ngô's, Quách Sơn gladly agreed to join him.
13) Một hôm, ruộng rẫy của Triệu Thị Trinh bị đàn voi rừng tới phá. Chúng xéo nát những luống bắp mới trồng. Cây cối chung quanh bị nhổ lên và vất ngổn ngang. Trước cảnh tàn phá, tan hoang đó, Triệu Thị Trinh họp những phường săn lại, bàn cách đối phó với đàn voi to lớn và hung dữ.
13) One day, Triệu Thị Trinh's rice field were devastated by a herd of wild elephants. They destroyed the newly planted beds of corns by stomping on them. The trees all around were uprooted and thrown about in disorder. Facing such devastated destruction, Triệu Thị Trinh held a meeting among the hunting groups to find ways to deal with these big and wild elephants.
14) Có người đề nghị dùng tên tẩm thuốc độc để lừa bắn chết dần từng con một. Có người bàn nên đánh bẫy để bắt sống. Sau cùng mọi người đồng ý là nên bắt sống voi để sau này còn dùng vào việc chiến tranh với nhà Ngô. Thế rồi kế hoạch bắt sống voi được giao cho cụ Bảy
14) Someone suggested using poisonous arrows to kill off the elephants one by one. Others proposed to use traps to capture them alive. Finally, everybody agreed to catch the elephants alive to be used in the war with the Ngô later on. Then, Elder Bảy was assigned the task of coming up with a plan to catch the elephants.
15) Cụ Bảy năm nay đã gần 70 tuổi. Thuở nhỏ, cụ đã từng sinh sống ở bên Lào. Xứ Lào là xứ có nhiều voi được nuôi để kéo gỗ, chuyên chở. Do đó, cụ Bảy đã biết tính tình và cách sinh sống của loài voi. Cụ đã nhiều lần được đi theo dân Lào bẫy voi. Nay cụ về giúp Triệu cô nương và rất sung sướng được giao cho nhiệm vụ bắt voi rừng.
15) Elder Bảy was then almost seventy. In his youth, he used to live in Laos. Laos is a country having a lot of elephants domesticated for transportation of logs and goods. Therefore, Elder Bảy knew all about the elephants' behavior and habitat. On many occasions, he had accompanied the Laotian hunters to go trap elephants. Now he joined Lady Triệu and was glad to be assigned the task of trapping elephants.
16) Theo lệnh cụ Bảy, đám thanh niên đào nhiều hố sâu ở gần các nương rẫy trồng bắp chưa bị phá. Trên mặt hố, họ đặt những lớp phên nứa, được trải một lớp cỏ xanh tươi. Vì thế miệng hố đã bị che kín. Nếu không để ý thì không ai biết là phía dưới có hố sâu.
16) Following Elder Bảy's order, the young men dug many pits near the untouched beds of maize. On top of the pits, they laid bamboo wattles on which was spread a fresh layer of green grass. Therefore, the pits were completely covered. Without paying too much attention, no one would realize that there were deep trenches below.
17) Một buổi chiều, đàn voi lại từ trong rừng rậm kéo ra. Đi đầu là một con voi rất lớn có cặp ngà dài và cong lên. Theo sau có tới bảy tám con voi khác vừa lớn, vừa nhỏ. Vừa đi, chúng vừa gầm rít lên. Cát bụi tung bay mù mịt... Đàn voi xông vào nương bắp chưa bị phá...
17) One evening, the herd of elephants came out from the jungle again. The leader of the herd was a huge elephant with long and curved tusks. He was followed by seven or eight other elephants, big and small. They kept moving and bellowing, sending out clusters of dust. The elephants proceeded toward the untouched beds of maze...
18) "Ầm... ầm... ầm..." liên tiếp mấy tiếng thật to, vang lên. Ba con voi lớn đã rớt xuống hố sâu. Đàn voi còn lại hoảng sợ chạy mất hút về phía rừng rậm. Thanh niên trong phường săn ở các nơi ẩn núp, chạy ùa ra. Họ thấy mấy con voi bị sa xuống dưới hố đang quật vòi, đập chân, tìm lối thoát lên... một cách tuyệt vọng.
18) "Bang... bang... bang..". All of a sudden, three big elephants fell into the pits with a big noise. Terrified, the remaining elephants ran back to the jungle. The young men in the hunting group who were hiding all around, rushed out. They saw the elephants being trapped in the trenches. The wild animals flailed their trunks and stomped their legs looking desperately for a way out.
19) Cụ Bảy bảo: "Hãy để mặc chúng ở đó cho chúng bị đói và bớt hung dữ đi!." Sáu bảy ngày sau, mấy con voi ở dưới hố có vẻ ủ rũ, vừa đói khát, vừa mệt. Lúc đó cụ Bảy mới cho vất xuống hố vài cây mía. Được ăn, dù chỉ rất ít, voi tỉnh táo hơn. Rồi mỗi ngày, cụ Bảy lại tự tay đem mía tới cho voi ăn thêm.
19) Elder Bảy said, "Leave them alone in the trenches until they feel terribly hungry and become less ferocious!". After six or seven days, the elephants looked sullen because they were both hungry and weary. It was not until then that Elder Bảy ordered to feed them with some sugar canes. Having something to eat, though little, the elephants seemed more lively. Then Elder Bảy himself fed the elephants with more sugar canes daily.
20) Sau hàng tháng được cụ Bảy cho ăn, voi đã quen người. Mỗi khi thấy bóng cụ Bảy vác mía ra, là chúng gục gặc đầu rối rít lên, tỏ vẻ biết ơn. Cụ Bảy dùng cây chổi dài đứng trên bờ hố, xua ruồi, đuổi muỗi cho voi. Dần dà cụ leo xuống hố, vỗ về thân mật với mấy chú voi. Chúng ngoan ngoãn yên lặng để cụ dùng dây xích sắt, buộc vào chân chúng.
20) After being fed by Elder Bảy for several months, the elephants became familiar with human. Whenever they saw Elder Bảy carrying the sugar canes to them, they nodded their heads approvingly as if they wanted to show their gratitude to him. Standing on the edge of the pit, Elder Bảy used a long broom to chase away flies and mosquitoes for the elephants. Gradually, he went down the pit and patted the animals in a friendly manner. They quietly and obediently let him tie their legs with iron chains.
21) Biết voi đã thuần thục, cụ Bảy cho người đào đất ở miệng hố thoai thoải xuống đáy hố. Rồi cụ Bảy dẫn mấy con voi bị sa hố, theo đường thoai thoải đi lên mặt đất... Từ đó trở đi, phường săn của Triệu cô nương lại có thêm ba con voi giúp việc. Triệu Thị Trinh thường cưỡi trên đầu con voi lớn nhất để luyện võ nghệ... và tập trận giả
21) Now that the elephants had become tame, Elder Bảy ordered his men to dug a slope from the edge of the pit downward. Then he led the trapped animals up the slope to the surface. From then on, Lady Triệu's hunting group had three more elephants as helpers. Triệu Thị Trinh used to ride on the head of the biggest elephant to practice the martial arts and staged war games.
22) Tiếng Triệu Thị Trinh đi săn và bắt được voi rừng lan truyền rất mau. Hào kiệt khắp nơi lại ùn ùn kéo tới núi Tùng, xin làm quân lính để đánh giặc Ngô. Được tin này, vợ Triệu Quốc Đạt là Chu Thị Lan rất lo ngại. Mụ khuyên chồng không nên qua lại thăm em gái nữa. Mụ sợ rằng bọn quan lại nhà Ngô biết thì bị vạ lây.
22) Rumors that Triệu Thị Trinh went hunting and catching elephants soon spread far and wide. Patriots from everywhere came to Tùng mountain and asked to become soldiers to fight against the Ngô's. Hearing of this news, Chu Thị Lan, Triệu Quốc Đạt's wife, was very uneasy. She advised her husband not to visit his sister any more. She was afraid that the Ngô mandarins would find out about their involvement.
23) Khuyên can chồng không được, mụ Chu Thị Lan lại ngầm liên lạc với bọn hầu cận viên thái thú Đông Ngô để tố cáo việc làm của em chồng là Triệu Thị Trinh. Bọn này liền bày kế cho viên thái thú tìm Triệu Quốc Đạt lên trình diện. Rồi nhân dịp đó chúng sẽ tìm cách phá vỡ âm mưu nổi dậy của Triệu Thị Trinh.
23) Failed to convince her husband, Chu Thị Lan secretly contacted and informed the aides of the Chinese chief about the activities of her husband's sister. These aides planned with the chief to summon Triệu Quốc Đạt to present himself. Then, they would take this chance to break up Triệu Thị Trinh's uprising plan.
24) Tới dinh thái thú, Triệu Quốc Đạt được bọn lính hầu dẫn vào gặp viên thái thú nhà Đông Ngô. Tên này giận dữ đập bàn hăm dọa: "Ta đã biết rõ âm mưu làm loạn của anh em người. Các ngươi to gan, dám chống lại Thiên Triều, tội thật đáng chết. Nếu muốn yên thân thì phải đem Triệu Thị Trinh dâng cho ta làm vợ nhỏ và giải tán ngay bọn phường săn. Trái lệnh, trong năm ngày ta sẽ cho lính về làm cỏ, giết hết."
24) Arriving to the palace, Triệu Quốc Đạt was escorted in by the guards to see the Đông Ngô chief. He angrily pounded his fists and threatened Đạt, "I have known of you and your sister's intention to rebel. How dare you to revolt against the Son of Heaven (as the Chinese Emperor was called)? You should be punished by death. If you want to live, offer Triệu Thị Trinh to be my concubine and disband the so-called hunting group right away. If you don't follow my order, five days later I will order my soldiers to kill all of you."
25) Triệu Quốc Đạt giận lắm. Chàng đi thẳng tới núi Tùng, gặp Triệu Thị Trinh. Chàng thuật lại rõ ràng cho em nghe mọi việc xảy ra tại dinh thái thú. Triệu Thị Trinh cau mày, khảng khái đáp: "Em chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở biển Đông, đánh đuổi giặc nước, giành lại giang san, chứ có lẽ nào lại cúi mình làm vợ tướng giặc Đông Ngô!"
25) Infuriated, Triệu Quốc Đạt went straight to Tùng mountain to see his sister. He told her everything that happened at the chief's palace. Triệu Thị Trinh frowned and steadfastly responded, "I just want to ride the strong wind, to tread on the rough wave, to slay the whale in the Eastern Sea, to chase away the invaders and restore our nation. There is no reason why I should humble myself by becoming that Đông Ngô chief's concubine!"
26) Triệu Quốc Đạt đồng ý với em là ở tình thế này, không thể làm gì khác nữa. Một mặt chàng cho người lên nói khéo là đang thu xếp việc theo lệnh viên thái thú. Một mặt hai anh em tổ chức gấp rút việc khởi nghĩa. Mọi người trong trại được tụ tập lại để nghe Triệu Thị Trinh và Triệu Quốc Đạt nói rõ về việc nổi dậy đánh đuổi giặc Đông Ngô.
26) Triệu Quốc Đạt agreed with his sister that under these circumstances, they could not do anything else. On one hand, he sent someone to the Ngô's assure them that that he was making arrangements according to the chief's order. On the other hand, Lady Triệu and her brother hurriedly prepared for the uprising. Everyone in the camp assembled to hear Triệu Thị Trinh and Triệu Quốc Đạt talk about the uprising plan to drive away the Đông Ngô.
27) Sau khi nghe xong, mọi người đều giơ cao gươm đao, cung tên, giáo mác lên trời, tỏ lòng quyết chiến. Khí thế bừng bừng, ai nấy hăng hái muốn tiến thẳng ngay lên dinh thái thú, giết hết bọn quan lại nhà Ngô. Triệu Thị Trinh nói tiếp: "Chúng tôi rất cảm phục lòng yêu nước của anh chị em. Bây giờ ta hãy chia nhau ra đóng giữ ở các nơi hiểm yếu. Khi nào có lệnh của chúng tôi, anh chị em hãy ra quân..."
27) After the speech, everyone raised their swords, lances, bows and arrows to show their resolution to fight. Filled with fervor, everybody eagerly wanted to go to the chief's palace to kill all the Ngô mandarins. Triệu Thị Trinh continued: "We greatly admire your patriotism. Let us go and take hold of the strategic spots first. Do not start the fighting until you receive our order."
28) Triệu Thị Trinh nói tới đây, mọi người theo lệnh, phân chia đi các ngả. Trong khi ấy thì từ đằng xa, Chu Thị Lan cùng mấy người tùy tùng tiến tới. Triệu Thị Trinh mời chị dâu vào trong nhà để bàn chuyện. Nàng tưởng là Chu Thị Lan tới giúp mình. Thực ra thì Chu Thị Lan được lệnh của thái thú Đông Ngô tới gặp em chồng với mục đích là khuyên nàng về đầu hàng Đông Ngô để được sung sướng trọn đời.
28) When Triệu Thị Trinh finished her talk, everyone followed her order and went different ways. Right then, Chu Thị Lan and her attendants showed up. Triệu Thị Trinh invited her sister-in-law in to chat. At first, she thought Chu Thị Lan came to help her. It turned out that Chu Thị Lan followed the order of the Đông Ngô chief to persuade Triệu Thị Trinh to surrender in exchange for a happy life.
29) trong khi Triệu Ông cùng gia nhân đi săn được con beo gấm thì ở nhà, Triệu bà sinh được một cô con gái rất xinh, đặt tên là Triệu Thị Trinh. Ai cũng cho đó là một điềm lành.
29), while Sir Triệu and his servants went hunting and caught a precious panther, at home his wife gave birth to a pretty girl named Triệu Thị Trinh. Everyone considered it a good sign.
30) Lủi thủi ra về, Chu Thị Lan còn quay lại dọa: "Thiên Triều tới, chúng bay sẽ chết hết. Ta sẽ lên trình thái thú việc này!" Giận quá, Triệu Thị Trinh phóng kiếm ra, trúng giữa ngực Chu Thị Lan. Chu Thị Lan ngã gục xuống đất, làm rớt ra lá thư của tên thái thú gửi mụ. Trong lá thư này, viên thái thú cảm ơn mụ đã nhiều lần báo cáo cho biết về việc chiêu tập binh mã của Triệu Thị Trinh.
30) Walking away alone, Chu Thị Lan turned her head and threatened: "When the Emperor troops come, all of you shall die! I'll report the matter to the chief!" So angry, Triệu Thị Trinh hurled her sword at Chu Thị Lan and struck her chest. When Chu Thị Lan fell to the ground, a letter written to her by the Ngô chief fell out. In this letter, the Ngô chief expressed his thanks to Chu Thị Lan for her many reports of Triệu Thị Trinh's activities.
31) Lúc bấy giờ Triệu Thị Trinh mới biết chị dâu mình đã từng liên lạc từ lâu với giặc. Nàng lại càng không hối hận về việc giết chị dâu nữa. Rồi mặc giáp vàng, cưỡi trên đầu voi, Triệu Thị Trinh ra lệnh cho nghĩa quân tiến về Cửu chân. Được tin này, thái thú và đô úy Cửu Chân họp quân lính lại để chống giữ.
31) It was then that Triệu Thị Trinh realized her sister-in-law had been in contact with the enemies for a long time. Thus she did not regretted at all for having killed her sister-in-law. Then, dressed in her golden armor, Triệu Thị Trinh rode on the elephant's head and ordered her troops to march toward Cửu Chân citadel. Upon hearing this, the Đông Ngô mandarins of Cửu Chân assembled their soldiers to defend the citadel.
32) Tới gần thành, Triệu Quốc Đạt xông ra trước, lớn tiếng kể tội quân cướp nước Đông Ngô đã đàn áp, chém giết dân Việt từ bấy lâu nay. Rồi Triệu Quốc Đạt gọi tên thái thú ra đầu hàng để được tha tội chết. Bấy giờ, hàng ngàn mũi tên ở trên thành bắn xuống. Không may, mấy mũi tên đã trúng Triệu Quốc Đạt, khiến chàng ngã chết liền dưới chân ngựa.
32) Near the citadel, Triệu Quốc Đạt stepped out in front, raised his voice to accuse the Ngô invaders' crime of oppression and killing the Vietnamese people. Then Triệu Quốc Đạt called for the Ngô chief to surrender so his life could be spared. At that time, thousand of arrows were shot down from the citadel. Unfortunately, some arrows struck Triệu Quốc Đạt and killed him.
33) Được tin dữ, anh ruột tử trận, Triệu Thị Trinh sôi sục căm thù. Bà ra lệnh cho quân sĩ đội khăn trắng để tang, rồi ra sức đánh thành báo thù. Họ dùng mộc chắn tên và bắc thang leo lên thành Cửu Chân. Người này ngã, người khác xông lên, khiến giặc Đông Ngô không chống đỡ nổi. Thành bị vỡ, bọn thái thú, đô úy, kẻ chết, người trốn về Tàu.
33) Receiving the bad news of her brother's death, Triệu Thị Trinh was filled with hatred. She ordered all soldiers to wear white headbands in mourning and to attack the citadel for revenge. They used shields and ladders to scale Cửu Chân citadel. One person fell down, the other rushed up right away, and the Ngô enemy was unable to resist. The citadel was finally captured by Lay Triệu's force. The Chinese mandarins was either killed or fled back to China.
34) Nghĩa quân bắt sống được mấy viên tướng nhà Đông Ngô như Lữ Thông, La Viên, Đông Ky, vì chúng chạy trốn không kịp. Nhụy Kiều tướng quân (tên hiệu của Triệu Thị Trinh lúc cầm quân) liền ra lệnh chém đầu giặc đế tế các tướng sĩ đã hy sinh vì nước. Sau đó, bà chia quân đi đánh quận Giao chỉ và quận Nhật Nam...
34) Đông Ngô generals such as Lữ Thông, La Viên, Đông Kỵ who failed to escape were captured alive. General Nhụy Kiều (Triệu Thị Trinh's title in battle) then ordered them beheaded in a sacrifice ceremony to honor the falling patriots. After that, she divided up her troops to attack Giao Chỉ and Nhật Nam provinces.
35) Thanh thế của bà Triệu lừng lẫy khắp bốn quận ở đất Giao Châu. Nhiều đồn của quân Đông Ngô không bị nghĩa quân tới đánh mà cũng tan rã. Dân chúng đã có câu ca dao: "Muốn coi lên núi mà coi. Sẽ thấy bà Triệu cưỡi voi, đánh cồng." Nhà Đông Ngô liền phái Lục Dận đem đại quân sang đánh dẹp.
35) Lady Triệu's reputation was widely known throughout the land of Giao Châu. Many Đông Ngô outposts were disbanded without even being attacked by Lady Triệu's force. A popular folk verse was heard among the people, literally, "Whoever wants to witness should go up to the mountain. And they will see Lady Triệu riding an elephant while beating a gong." The Ngô imperial court then ordered Lục Dận to lead a great army to quell the rebellion.
36) Nhụy Kiều tướng quân đóng giữ trên dãy lũy thiên nhiên là 99 chỏm núi đá ở Hàm Rồng. Hai bên đánh nhau nhiều trận ác liệt. Tướng Quách Sơn từ Hòa bình cũng đem đoàn quân Mường tới hợp sức chống giặc... Lục Dận cho đem thuốc độc rắc xuống suối. Quân bà Triệu không biết uống phải nước suối đó nên nhiều người bị bịnh chết.
36) General Nhụy Kiều established a defense on a natural fortification, the ninety nine mountain peaks at Hàm Rồng. Both sides fought many fierce battles. General Quách Sơn came all the way from Hòa Bình with his Mường troops to join forces with Lady Triệu. Lục Dận ordered his men to scatter poison in the streams. Unaware, many Triệu's soldiers fell ill and died after drinking the stream water.
37) Thừa lúc tối trời, Lục Dận cho người lẻn sang phía sau chiến lũy đốt cháy kho lương. Lửa cháy rực trời, quân của Bà Triệu kéo ra chữa lửa, lại bị quân mai phục của Lục Dận đánh úp. Quách Sơn tử trận. Mất chủ tướng, đoàn quân Mường cũng tan rã trong đêm tối.
37) Under the cover of the night, Lục Dận ordered some of his men to sneak into the rear of the fortification and set fire to the food storage. Lady Triệu's troops rushed out to extinguish the fire, but they were ambushed by Lục Dận's soldiers. Quách Sơn died in the battle. Lost their commander, the Mường troops fled in the darkness.
38) Bà Triệu rút quân về núi Tùng. Lục Dận cho quân vây khắp bốn phía. Sau nhiều ngày cầm cự, vừa thiếu lương thực, vừa thiếu nước uống, nghĩa quân đau yếu, không còn đủ sức để chống giặc. Bà Triệu biết thế đã cùng, liền ra lệnh cho mọi người, thừa lúc đêm tối, rời bỏ hàng ngũ, trở về với gia đình.
38) Lady Triệu withdrew her troops to Tùng mountain. Lục Dận ordered to surround and besieged it in all directions. After many days of resistance, lacking both food and water, Lady Triệu's troops became too weak and weary to continue the fight against the enemy. Lady Triệu knew the battle was lost. She ordered her troops to disband quietly in the night and go home.
39) Sáng hôm sau, bà Triệu dậy thật sớm, đứng trên đỉnh núi quan sát tình hình quân Lục Dận. Bà không muốn bị sa vào tay giặc. Sau khi lễ tạ Trời Đất và Tổ Tiên, bà rút kiếm tự vẫn. Cụ Bảy thấy thế cũng gieo mình từ đầu voi xuống vực sâu, chết theo. Ba con voi trận hí lên nhiều tiếng rồi bỏ chạy vào rừng sâu. Hôm đó là ngày hai mươi bốn tháng hai năm 248 sau Thiên Chúa giáng sinh.
39) The next morning Lady Triệu woke up early and stood on the summit of the mountain to observe the situation of Lục Dận army. She did not want to be captured by the enemy. After paying last respect to Heaven and Earth, and the ancestors, she used her sword to take her own life. Witnessed that scene, Elder Bảy jumped off the elephant's head to deep abyss down below... followed her death. The three battle elephants bellowed out many times, then ran away into the jungle. It was the 24th of February, in the year 248 A.D.
40) Bà Triệu mất, nước ta lại rơi vào vòng đô hộ của nhà Đông Ngô. Mặc dầu cuộc khởi nghĩa của bà Triệu không được bao lâu đã bị dập tắt, nhưng tinh thần quật khởi và yêu nước vẫn sáng ngời với sử xanh. Dân chúng đã lập đền thờ và xây lăng của bà trên đỉnh núi Tùng. Đời sau tôn bà là Lệ Hải Bà Vương và nhớ mãi hai câu: "Tùng Sơn nắng quyện mây trời. Công ơn bà Triệu sáng ngời sử xanh"
40) With the death of Lady Triệu, our country fell into the domination of the Đông Ngô again. Although the uprising of Lady Triệu did not last long, her revolutionary spirit and patriotism still shined brightly in our history. The people built a temple and mausoleum in her honor on the summit of Tùng mountain. Later generations idolized her as Lệ Hải Bà Vương (Queen Lady Lệ Hải) and handed down these two verses: "At Tùng mountain, the sunshine is mixed to the clouds high above, And Lady Triệu's good deeds always remained gloriously in our history."